Tak może wyglądać Plac Piłsudskiego w Warszawie

Projekt przebudowy placu zaprezentowany na specjalnym pokazie w Zachęcie. Instytut Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen miałby powstać pod placem Piłsudskiego w Warszawie i zostać symbolicznie połączony z Grobem Nieznanego Żołnierza. Pokazowi projektu Rozbrojenie kultury Krzysztofa Wodiczki i Jarosława Kozakiewicza, który potrwa do 27 listopada, towarzyszy cykl spotkań, debat o sztuce, historii oraz idei powstania Instytutu.

Koncepcyjny projekt opracowany przez artystę sztuk wizualnych Krzysztofa Wodiczko oraz twórcę projektów architektonicznych i rzeźbiarza Jarosława Kozakiewicza zakłada usytuowanie Instytutu Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen na historycznej Osi Saskiej, przebiegającej wzdłuż głównej alei Ogrodu Saskiego. Wszystkie przestrzenie funkcjonalne i infrastruktura Instytutu zostały przez autorów ulokowane pod płytą placu Piłsudskiego. Projekt zakłada, że obiekt zostanie zatopiony pod powierzchnią bez naruszania historycznych fundamentów. Instytut będzie widoczny i dostępny także z poziomu placu. Dzięki specjalnemu hydraulicznemu systemowi możliwe będzie zasłonięcie Pasażu prowadzącego do Grobu Nieznanego Żołnierza, stanowiącego oś przestrzenną obiektu. Związek z tym najważniejszym miejscem pamięci w Polsce stanie się symboliczną manifestacją i rzeczywistym świadectwem pokojowej misji Instytutu.

Centralnym punktem zaprojektowanego Pasażu jest Drzewo, przy którym zlokalizowane zostanie główne wejście do przeszklonej, otwartej na miasto i jego mieszkańców siedziby Instytutu. Prawe skrzydło obiektu projektanci przeznaczyli na cele ekspozycji stałej opowiadającej o konfliktach, wojnie i budowaniu pokoju. W jej centrum pojawi się zrekonstruowana sala obrad z repliką Okrągłego Stołu.

W Sali Działaczy na rzecz Pokoju zwiedzający poznają dorobek noblistów i laureatów innych pokojowych nagród, którzy mieli niebagatelny wpływ na rozwój antywojennych ruchów i działali na rzecz pokojowego rozwiązywania konfliktów. Obok patrona Instytutu, Józefa Rotblata, znajdą się tu m.in. sylwetki członków KOR, Szimona Peresa, Bertranda Russella, Pabla Picassa czy Alberta Einsteina oraz przywódczyń Women’s League of Peace.

W multimedialnej strefie ekspozycyjnej prezentowane mają być projekty kuratorskie z obszaru kultury, sztuki i pedagogiki, dotyczące zagadnień budowania pokoju. Znajdzie się tu też miejsce do prezentowania twórczości najważniejszych artystów, którzy odnosili się do tematyki wojny i pokoju, np. Francisco Goi, Marthy Rosler, Artura Grottgera, Andrzeja Wróblewskiego czy Yoko Ono i Johna Lennona. Z przestrzenią ekspozycyjną sąsiaduje audytorium, gdzie odbywać się będą konferencje, kongresy i multimedialne przedstawienia. Ta ogólnodostępna przestrzeń posłuży też jako miejsce zgromadzeń i publicznych dyskusji. W tym samym skrzydle zaaranżowano także sale wystaw czasowych i indywidualnych oraz pomieszczenia edukacyjne.

Najważniejszą strefą w lewym skrzydle Instytutu Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen będzie Sala Sytuacyjna z interaktywną, multimedialną mapą świata monitorującą i wizualizującą konflikty zbrojne — te, które dzieją się aktualnie, i te, które udało się rozwiązać na drodze negocjacji i mediacji. W tej części Instytutu nie zabraknie też sal do projekcji filmów, biblioteki z archiwum, przestrzeni, gdzie będą prezentowane multimedialne instalacje, wystawy, performanse i warsztaty artystyczne, a także sal do grupowej i indywidualnej pracy naukowej.

Projekt Krzysztofa Wodiczki i Jarosława Kozakiewicza przewiduje również zagospodarowanie przestrzeni wokół placu Piłsudskiego i uczynienie z niej ogólnodostępnej strefy rekreacyjno-
edukacyjnej dla mieszkańców Warszawy i turystów odwiedzających stolicę. Jednym z elementów projektu jest specjalny taras widokowy wznoszący się nad Grobem Nieznanego Żołnierza, który będzie dostępny zarówno z poziomu placu, jak też z poziomu Pasażu, i pozwoli zwiedzającym docenić skalę obiektu oraz nietuzinkową formę Instytutu.

Autorzy projektu wychodzą z założenia, że z uwagi na tragiczne doświadczenia wojenne Warszawa jest najlepszą przestrzenią dla stworzenia Instytutu Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen. Twórcy podkreślają, że wizyta przy Grobie Nieznanego Żołnierza oraz w Instytucie Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen będzie głębokim doświadczeniem edukacyjnym i poznawczym. Pełne szacunku i zadumy upamiętnienie ofiar wojny połączy ze zdobywaniem wiedzy na temat historycznych okoliczności prowadzących do wojen oraz działań na rzecz zapobiegania
konfliktom.

Tworząc projekt Instytutu Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen Krzysztof Wodiczko i Jarosław Kozakiewicz dążą do wykreowania przyjaznej przestrzeni do dyskusji, edukowania i mówienia o tym, jak pamięć, historia i sztuka mogą przyczynić się do budowania przyszłości wolnej od wojen. Rozbrojenie kultury staje się tym samym projektem interdyscyplinarnym. Jest zarazem ideą, jak i specjalnie zaprojektowaną przestrzenią, w której wiedza o przeszłości spotyka się z myśleniem o przyszłości. Jego twórcy chcą, aby badacze oraz praktycy z dziedzin takich, jak kultura, pedagogika, filozofia czy prawo zajęli się działaniem na rzecz zapobiegania i eliminacji konfliktów zbrojnych.

U podstaw koncepcji Instytutu Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen leży przekonanie, że: „Wojna musi przestać być dopuszczalną instytucją społeczną. Musimy nauczyć się rozwiązywać konflikty inaczej niż poprzez konfrontację zbrojną”. To zdanie, wypowiedziane przez Józefa Rotblata w 1995 roku, gdy odbierał Pokojową Nagrodę Nobla, ma stać się przyczynkiem do analiz i dyskusji o tradycji zaangażowania sztuki w gloryfikację wojny i postrzegania historii w kategoriach walk, zwycięstw i klęsk. Józef Rotblat, którego nazwisko ma patronować Instytutowi, był wybitnym polskim fizykiem i radiobiologiem. W czasie II wojny światowej pracował nad projektem Manhattan, czyli stworzeniem pierwszej bomby atomowej, a potem stał się jednym z największych krytyków broni masowego rażenia.


Krzysztof Wodiczko – artysta wizualny i teoretyk sztuki. Jest głównie autorem akcji społecznych, filmów wideo oraz prac teoretycznych. Wielokrotnie poruszał temat wojen i pokoju, m.in. w instalacji Hiroshima zaprezentowanej w 1999 roku w Kopule Wojny Atomowej w Hiroszimie. W 1998 roku otrzymał The Hiroshima Art Prize — nagrodę przyznawaną artystom „którzy działając na polu sztuki współczesnej, przyczynili się znacząco do pokojowego współżycia ludzkości”. Na stałe mieszka w Stanach Zjednoczonych.

Jarosław Kozakiewicz — rzeźbiarz, artysta wizualny i twórca koncepcji architektonicznych. Autor wielu innowacyjnych projektów. W 2006 roku reprezentował Polskę na 10. Biennale Architektury w Wenecji. Jest autorem m.in. głośnego Projektu Mars związanego z rewitalizacją parku krajobrazowego w okolicach jeziora Bärwalder w Niemczech oraz Mostu duchów w Oświęcimiu.

Krzysztof Wodiczko i Jarosław Kozakiewicz. Rozbrojenie kultury Projekt Instytutu Rozbrojenia Kultury i Zniesienia Wojen im. Józefa Rotblata

otwarcie pokazu i wykład inauguracyjny: czwartek, 6 października, godz. 18

czas trwania: 6 października–27 listopada