Alexandra Road Estate, znane również jako Rowley Way, to jedno z najbardziej rozpoznawalnych osiedli mieszkaniowych w Londynie, zarówno ze względu na swoją architekturę, jak i historię powstania. Zlokalizowane w północnym Londynie, w dzielnicy Camden, osiedle to stało się ikoną brutalizmu oraz eksperymentem w zakresie budownictwa socjalnego. Projekt, zainicjowany w latach 60. XX wieku, jest jednym z najważniejszych przykładów powojennej architektury mieszkaniowej w Anglii.
Metropolitan Borough of Camden, utworzony w 1964 roku, składał się z trzech odrębnych dzielnic: Hampstead, Holborn i St. Pancras. Każda z tych dzielnic miała swoje unikalne cechy i populację – od intelektualistów, przez zamożnych mieszkańców, po radykałów. To różnorodne tło społeczne stało się fundamentem dla ambitnej polityki mieszkaniowej, której celem było tworzenie nowoczesnych, wysokiej jakości mieszkań socjalnych. W tym kontekście, pod kierownictwem architekta Sydneya Cooka, powstał Departament Architektury Miejskiej w Camden, który stał się kuźnią nowatorskich projektów mieszkaniowych. Jednym z najbardziej znanych owoców jego działalności jest właśnie Alexandra Road Estate, zaprojektowane przez Neave’a Browna.
Giogo, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Podstawowy plan osiedla Alexandra Road został opracowany w 1968 roku, choć nie obyło się bez kontrowersji. Początkowo projekt spotkał się z oporem ze strony Camden Planning Department, który obawiał się, że niska zabudowa nie zapewni wystarczającej gęstości zaludnienia. Neave Brown, główny architekt projektu, zaproponował innowacyjne rozwiązania, które miały zapobiec temu problemowi, jak i stworzyć przyjazną przestrzeń miejską. Ostatecznie projekt został zatwierdzony w 1969 roku, a budowa ruszyła trzy lata później, w 1972 roku. Alexandra Road Estate zajmuje teren w kształcie półksiężyca, z głównym wejściem na zachodnim krańcu przy Abbey Road, znanej z okładki albumu Beatlesów. Kompleks składa się z trzech równoległych bloków, które biegną ze wschodu na zachód. Jest ograniczony od południa przez Boundary Road, od wschodu przez Loudoun Road, od zachodu przez Abbey Road, a od północy przez tory kolejowe West Coast Main Line.
Projekt osiedla był odpowiedzią na wyzwania, jakie stawiało sąsiedztwo linii kolejowej. Najwyższy, ośmiopiętrowy blok, został zaprojektowany w formie zigguratu, aby działać jako bariera akustyczna, chroniąca wnętrze kompleksu przed hałasem pociągów. Blok ten spoczywa na gumowych podkładach, które minimalizują wibracje. Neave Brown, projektując Alexandra Road, dążył do stworzenia nowego modelu urbanistyki, inspirowanego tradycyjnymi angielskimi ulicami. Każde mieszkanie miało mieć bezpośrednie połączenie z główną ulicą, a także dostęp do prywatnej przestrzeni na świeżym powietrzu, takiej jak ogród na dachu czy taras. Brown dążył do zredefiniowania pojęcia życia w mieście, kładąc nacisk na integrację społeczną i tworzenie przestrzeni sprzyjających interakcji między mieszkańcami.
Bloki mieszkalne są różnorodne pod względem wielkości i układu mieszkań. Najwyższy z bloków, ośmiopiętrowy, mieści dupleksy na dwóch najwyższych piętrach, z galerią biegnącą przez całą długość budynku na siódmym piętrze. Pozostałe dwa bloki są niższe, każdy z nich ma po cztery piętra. Mieszkania w tych blokach mają dostęp do tarasów i ogrodów, które wychodzą na park o powierzchni czterech hektarów. Łącznie wybudowano 520 apartamentów z 1, 2, 3 lub 4 pokojami. Dupleksy posiadają sypialnie na parterze i salon na piętrze. Każdy pokój ma balkon z całkowicie przeszklonymi przesuwanymi drzwiami, a wewnątrz zastosowano przesuwane panele, które umożliwiają podział przestrzeni mieszkalnej. Oprócz mieszkań, na terenie kompleksu znajduje się również szkoła, osiedlowy i młodzieżowy klub, parking oraz park.
Choć Alexandra Road Estate jest dziś uznawane za arcydzieło brutalizmu i przykład innowacyjnego podejścia do budownictwa socjalnego, to jego historia nie obyła się bez problemów. Budowa osiedla była skomplikowana i kosztowna, co doprowadziło do znacznych przekroczeń budżetu. Dodatkowo, po zakończeniu inwestycji, pojawiły się problemy związane z materiałami budowlanymi – beton, który dominuje w strukturze osiedla, okazał się podatny na wilgoć i wymagał kosztownej konserwacji. Problemy pojawiły się również w kwestii ogrzewania. System centralnego ogrzewania, ukryty w ścianach, okazał się trudny do zarządzania, co prowadziło do sytuacji, w której niektórzy mieszkańcy skarżyli się na nadmierne ciepło w swoich mieszkaniach. Rada Miasta Camden musiała interweniować, oferując mieszkańcom zniżki na rachunki za ogrzewanie do czasu rozwiązania problemu.
Pomimo trudności, Alexandra Road Estate jest dziś uznawane za jedno z najważniejszych dzieł architektury mieszkaniowej w Wielkiej Brytanii. W 1993 roku osiedle uzyskało status zabytku klasy II, co podkreśla jego znaczenie architektoniczne i historyczne. W 1994 roku teren osiedla został uznany za obszar chroniony. Alexandra Road Estate jest również przykładem na to, jak architektura może wpływać na życie społeczne. Układ osiedla, z jego ulicami dla pieszych i przestrzeniami wspólnymi, sprzyja integracji społecznej i budowaniu więzi między mieszkańcami. To osiedle jest dowodem na to, że budownictwo socjalne może być zarówno funkcjonalne, jak i estetycznie znaczące.
Źródło: en.wikiarquitectura.com, architectuul.com
Czytaj też: Architektura | Brutalizm | Urbanistyka | Beton | Londyn | Wielka Brytania
