Giuseppe Antonio Corazzi (1792–1877) był jednym z czołowych architektów późnego klasycyzmu, którego działalność w Królestwie Polskim wywarła trwały wpływ na architekturę Warszawy i innych miast. Jego dzieła, inspirowane włoskimi tradycjami, doskonale wpisywały się w polski kontekst architektoniczny, nawiązując do epoki stanisławowskiej.
Antonio Corazzi urodził się w Livorno jako syn impresario teatralnego. Po ukończeniu szkoły pijarskiej w 1811 roku rozpoczął studia w Akademii Sztuk Pięknych we Florencji, które zakończył około 1816 roku. W 1818 roku, z inicjatywy Stanisława Staszica, władze Królestwa Polskiego zwróciły się do rządu Toskanii o skierowanie architekta do pracy w Polsce. Rok później Corazzi przyjechał do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność zawodową. Po niemal trzech dekadach twórczości w Polsce powrócił do Włoch, gdzie m.in. zaprojektował budynki parlamentu oraz teatrów.
Antonio Corazzi. Źródło: cyfrowemazowsze.pl
Artysta zmarł w 1877 roku we Florencji, pozostawiając po sobie bogaty dorobek architektoniczny, który wpłynął zarówno na polski, jak i europejski krajobraz urbanistyczny. Działalność Corazziego przypadała na czas kształtowania się neoklasycyzmu w Warszawie, gdzie tradycje architektury stanisławowskiej były wciąż żywe. W latach 1819–1847 Corazzi zrealizował w Polsce aż 50 projektów, z czego 45 w samej Warszawie. Były to zarówno budynki publiczne, jak i projekty urbanistyczne.
Najważniejsze projekty
1. Teatr Wielki w Warszawie
Teatr Wielki w Warszawie to jeden z największych i najważniejszych teatrów operowych w Europie. Został wybudowany w latach 1825–1833. Budynek znajduje się przy placu Teatralnym i stanowi kluczowy przykład neoklasycystycznej architektury w Polsce. Monumentalna fasada Teatru Wielkiego z kolumnowym portykiem nawiązuje do antycznych wzorców, podkreślając rangę i prestiż instytucji. Podczas II wojny światowej budynek został poważnie zniszczony, ale w latach 50. i 60. XX wieku odbudowano go pod kierunkiem Bohdana Pniewskiego.
Gmach Teatru Wielkiego przed wojną i obecnie. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i whiteMAD/Mateusz Markowski
Obecnie Teatr Wielki – Opera Narodowa jest siedzibą polskiej opery i baletu, goszcząc zarówno klasyczne, jak i współczesne dzieła sceniczne. To miejsce o wyjątkowym znaczeniu kulturalnym, przyciągające artystów i widzów z całego świata.
2. Pałac Staszica
Pałac Staszica to jeden z najważniejszych zabytków neoklasycystycznych w Warszawie, zlokalizowany przy ul. Nowy Świat. Został zbudowany w latach 1820–1823 z inicjatywy Stanisława Staszica. Początkowo mieścił Towarzystwo Przyjaciół Nauk, dla którego został przeznaczony. Budynek wyróżnia się prostą, elegancką formą, charakterystyczną dla klasycyzmu. Centralną część fasady zdobi portyk z kolumnami, a całość jest zwieńczona tympanonem.
Pałac Staszica po drugowojennych zniszczeniach i współcześnie. Źródło: cyfrowemazowsze.pl i whiteMAD/Mateusz Markowski
W XIX wieku pałac przeszedł przebudowę w stylu bizantyjsko-rosyjskim, ale w latach 1924–1926 przywrócono mu pierwotny klasycystyczny charakter. Obecnie jest siedzibą Polskiej Akademii Nauk oraz instytucji naukowych.
3. Pałac Mostowskich
Pałac Mostowskich jest zlokalizowany przy ulicy Nowolipie. Został wzniesiony w latach 1762–1765 na zlecenie wojewody płockiego Tadeusza Mostowskiego, według projektu Efraima Schroegera. W latach 1823–1826 obiekt gruntownie przebudowano według projektu Antonia Corazziego, nadając mu formy późnego klasycyzmu, z elegancką fasadą z charakterystycznym frontonem i harmonijnymi proporcjami. Podczas II wojny światowej został częściowo zniszczony.
Gmach w 1939 i obecnie. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i Mateusz Polkowski, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons
Obecnie pałac jest siedzibą Komendy Stołecznej Policji, pełniąc funkcję administracyjną. Dzięki swojej bogatej historii i architekturze stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego Warszawy.
4. Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu
Pałac Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu to imponujący budynek zlokalizowany przy placu Bankowym. Powstał w latach 1823–1825 i był siedzibą Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu Królestwa Polskiego. Charakterystyczną cechą pałacu jest monumentalna fasada z sześciokolumnowym portykiem zwieńczonym tympanonem. Budynek odzwierciedla typowe dla Corazziego połączenie klasycystycznej elegancji z funkcjonalnością.
Lata 1935-1939 i 2023. Fronton pałacu Komisji Rządowej Przychodu i Skarbu. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i whiteMAD/Mateusz Markowski
W XIX i XX wieku obiekt pełnił różne funkcje administracyjne, a obecnie mieści m.in. siedzibę Rady Miasta Stołecznego Warszawy. Pałac stanowi jeden z najważniejszych budynków zlokalizowanych przy pl. Bankowym.
5. Gmach Giełdy i Banku Polskiego w Warszawie
Gmach Giełdy i Banku Polskiego został wzniesiony w latach 1825–1828. Znajduje się przy placu Bankowym w Warszawie i pierwotnie pełnił funkcję siedziby Giełdy oraz Banku Polskiego. Charakteryzuje się harmonijną, klasycystyczną architekturą z kolumnowym portykiem w centralnej części elewacji. Budynek zaprojektowano z myślą o prestiżowej lokalizacji i reprezentacyjnym charakterze instytucji finansowych.
Gmach Banku Polskiego i Giełdy w roku 1938 i obecnie. Źródło: Cyfrowa Biblioteka Narodowa Polona i whiteMAD/Mateusz Markowski
Podczas II wojny światowej został częściowo zniszczony, a w latach powojennych odbudowany. Obecnie gmach jest ważnym obiektem historycznym, stanowiącym przykład warszawskiej architektury klasycystycznej z początku XIX wieku.
Choć Corazzi był głównie twórcą warszawskiej architektury, znane są również jego projekty realizowane w innych miastach Królestwa Polskiego. W latach 1825–1827 zbudował pałac Rządu Wojewódzkiego w Radomiu. W 1837 roku stworzył projekt pałacu barona Edwarda Rastawieckiego w Dołhobyczowie, a w kolejnych latach zaprojektował m.in. kościół (1834) i gimnazjum (1841) w Siedlcach, a także gimnazja w Płocku i Suwałkach, oba z 1834 roku.
Jako architekt szkoły toskańskiej, Corazzi potrafił dostosować się do lokalnych tradycji i warunków. Jego budynki wyróżniają się prostotą form, umiarem w zdobnictwie oraz szlachetnymi proporcjami. Na ciasno zabudowanych ulicach Warszawy jego obiekty harmonijnie wpisywały się w otoczenie, tworząc jednolite kompozycje urbanistyczne. Za swoje zasługi w 1829 roku Corazzi został odznaczony Orderem Świętego Stanisława IV klasy.
Po powrocie do Florencji Corazzi kontynuował działalność projektową, tworząc m.in. koncepcje budynków parlamentu i Panteonu Dantego. Zyskał uznanie jako członek Akademii Sztuk Pięknych we Florencji, pozostawiając trwały ślad w architekturze europejskiej oraz bogate dziedzictwo pełne harmonii, funkcjonalności i klasycznej elegancji.
Źródło: teatrnn.pl, niezalezna.pl
Czytaj też: Architekt | Urbanistyka | Zabytek | Historia | Warszawa | Architektura w Polsce
