Sanatorium Strandschloß, czyli „Pałac Plażowy” (znane również jako Pałac Nadbrzeżny), było jednym z najbardziej charakterystycznych i efektownych budynków uzdrowiskowych Kołobrzegu. Jego burzliwa historia, sięgająca końca XIX wieku, odzwierciedla rozwój miasta jako kurortu, potężne zniszczenia wojenne oraz odbudowę i modernizację uzdrowiska w czasach powojennych.
Po zniesieniu statusu twierdzy w 1872 roku Kołobrzeg szybko rozwinął się jako uzdrowisko. Powstawały nowe obiekty, takie jak pensjonaty, zakłady przyrodolecznicze i sanatoria, w tym najbardziej okazały Strandschloß. Budynek wzniesiono w 1899 roku w stylu renesansu niemieckiego według projektu berlińskich architektów Hoenigera i Sedelmayera.
Ogród i Strandschloß ok. roku 1900. Fot. Library of Congress, Prints and Photographs Division, Photochrom Prints Collection/Wikimedia Commons
Na trzech piętrach obiektu mieściły się luksusowe pokoje dla gości, czytelnie, pomieszczenia do gier i zabaw oraz sale koncertowe (jedna na 500, druga na 1000 osób). Kuracjusze mogli także korzystać z przestronnej, przeszklonej galerii, oferującej widok na morze. Budynek był oświetlany, co w ówczesnych czasach stanowiło kosztowną i nowoczesną innowację. Otoczenie pałacu regularnie poddawano modernizacjom – szczególnie istotnym przedsięwzięciem była rozbudowa tarasu w 1938 roku, kiedy dodano muszlę koncertową, pergolę, parkiet taneczny oraz małe zbiorniki wodne z dekoracyjnymi rzeźbami. Spacerowicze mogli również odpocząć przy stolikach osłoniętych koronami drzew. Z Peronu Nadbrzeżnego prowadziło wygodne przejście na molo, umożliwiające uniknięcie kontaktu z piaszczystą plażą. Wszystkie udogodnienia podnosiły prestiż budynku, który stał się wizytówką Kołobrzegu (ówcześnie Kolberg) jako kurortu uzdrowiskowego pierwszej kategorii.
Widok na budynek z molo, rok 1901 i 2022. Źródło: Deutsche Fotothek www.deutschefotothek.de i Marek W./fotopolska.eu
Strandschloß był nie tylko centrum turystycznym, ale także miejscem organizacji licznych wydarzeń kulturalnych i politycznych. W 1919 roku budynek służył jako kwatera sztabu generalnego Republiki Weimarskiej, a jego pokoje zajmowali oficerowie, w tym feldmarszałek Paul von Hindenburg. Jednym z najbardziej pamiętnych wydarzeń była gala zorganizowana w 1924 roku z okazji setnej rocznicy śmierci Joachima Nettelbecka, bohatera obrony Kołobrzegu przed Napoleonem. Wydarzenie to zapoczątkowało rozwój kołobrzeskiego muzealnictwa i działalność towarzystwa miłośników regionu.
Budynek na pocz. XX w. i sanatorium „Bałtyk” w latach 70. Źródło: Deutsche Bauzeitung i NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/
Pod koniec II wojny światowej, w trakcie bitwy o Kołobrzeg, część uzdrowiskowa miasta, w tym sanatoria, została zniszczona w około 85%. Strandschloß znalazł się wówczas na linii frontu, w wyniku czego został ostrzelany i doszczętnie spłonął, podobnie jak wiele innych obiektów uzdrowiskowych miasta. Po wojnie nie zdecydowano się na jego odbudowę. W 1963 roku ruiny rozebrano, a miejsce to przeznaczono pod nowe inwestycje.
Strandschloß w 1905 roku i obecny budynek sanatorium. Źródło: Deutsche Fotothek www.deutschefotothek.de i M Z Wojalski, CC BY 3.0, via Wikimedia Commons
W latach 60. XX wieku, w ramach odbudowy infrastruktury uzdrowiskowej Kołobrzegu, projektowanej w oderwaniu od starej przedwojennej zabudowy niemieckiej, na miejscu Strandschloß wzniesiono Sanatorium Uzdrowiskowe „Bałtyk”. Modernistyczny obiekt, zaprojektowany przez Halinę Gurianową i Edmunda Goldzamta, oddano do użytku w 1964 roku. Budynek wyróżniał się lekką konstrukcją, dużymi przeszkleniami oraz zdynamizowaną elewacją od strony morza, uzyskaną poprzez zastosowanie ukośnie ułożonych balkonów. Bryłę poprzedzał wysunięty ku morzu przeszklony, półokrągło zakończony pawilon.
Obecnie sanatorium „Bałtyk” to kompleks obejmujący dwa budynki z rozbudowaną bazą rehabilitacyjną i doskonałym widokiem na morze. W latach 2012–2014 przeprowadzono jego gruntowną modernizację, a dobudowany aquapark „Morska Odyseja” uzupełnił ofertę obiektu o sauny, tężnie, grotę solną i kompleks basenów.
Choć Strandschloß nie przetrwał wojennych zniszczeń, jego dziedzictwo wciąż odczuwalne jest w charakterze uzdrowiskowym Kołobrzegu. Obiekt, który kiedyś symbolizował świetność miasta, ustąpił miejsca nowoczesnym sanatoriom, ale pamięć o nim jest pielęgnowana przez mieszkańców i historyków. Dziś miejsce to – zdominowane przez sanatorium „Bałtyk” – przyciąga rzesze turystów i kuracjuszy, oferując nie tylko leczenie i relaks, ale także widok na piękne, bałtyckie wybrzeże.
Źródło: gazetamuzealna.kolobrzeg.pl, plus.gk24.pl
Czytaj też: Architektura | Zdrowie | Miasto | Historia | Hotel | Ciekawostki
