Kościół Matki Bożej Królowej Polski, powszechnie znany jako Arka Pana, to jeden z najważniejszych obiektów sakralnych Nowej Huty. Jest nie tylko przykładem unikalnego w skali kraju sakralnego modernizmu, ale i świadectwem głębokiej wiary mieszkańców oraz symbolem oporu wobec komunistycznych władz, które starały się uczynić z Nowej Huty miasto laickie.
Historia kościoła Arka Pana sięga 1960 roku, kiedy to mieszkańcy Nowej Huty stanęli w obronie krzyża, który miał wyznaczać miejsce budowy świątyni na osiedlu Teatralnym. Pomimo brutalnych interwencji milicji, krzyż pozostał na swoim miejscu, choć ostatecznie kościół w tym miejscu nie powstał. Zezwolenie na budowę świątyni uzyskano dopiero w 1965 roku, jednak w innej lokalizacji – w Bieńczycach. Budowa kościoła, zaprojektowanego przez architekta Wojciecha Pietrzyka, rozpoczęła się w 1967 roku pod kierownictwem ks. Józefa Gorzelanego. Prace trwały dziesięć lat, napotykając na liczne trudności, zarówno techniczne, jak i administracyjne, związane z oporem władz komunistycznych.
Koniec lat 70. Fot. Mariusz Brzeziński/fotopolska.eu
W konsekracji kościoła wzięło udział ponad 70 tys. wiernych, biskupi z kraju i zagranicy. W kazaniu kard. Wojtyła, który bardzo zasłużył się dla całej inicjatywy budowy świątyni, pośrednio nawiązał do nowohuckiej obrony krzyża, symbolu wiary, która stała się niematerialnym fundamentem Arki Pana. Projekt kościoła jest wyjątkowy i pełen symboliki. Jego kształt przypomina arkę, nawiązując do biblijnej historii ocalenia Noego oraz do kaplicy w Ronchamp, projektu Le Corbusiera. Obła i płynna bryła gmachu kontrastuje z ortogonalną architekturą okolicznych bloków. Wznosi się na niej 70-metrowy krzyż-maszt z bocianim gniazdem w kształcie złotej korony, który dominuje nad całą konstrukcją. Symbolizuje on nie tylko wiarę, ale także opór wobec prób laicyzacji Nowej Huty.
Kościół został zbudowany na planie nieregularnego owalu, a jego bryła wykonana jest z lanego betonu, co nadaje mu rzeźbiarski charakter. Zewnętrzne ściany obłożono drobnymi kamieniami rzecznymi, co tworzy interesujący efekt fakturowy. Dach, przypominający wywiniętą łupinę, jest pokryty gontem, co dodatkowo podkreśla jego unikalny wygląd. Wnętrze Arki Pana jest przestronną halą, mogącą pomieścić około 6000 wiernych. Do kościoła prowadzi siedmioro drzwi, symbolizujących siedem sakramentów. Podłogę wykonano z zielonego marmuru, a ołtarz, przypominający kształtem dłoń, został wykuty z jasnego marmuru karraryjskiego. Centralny punkt wnętrza stanowi monumentalny krucyfiks autorstwa Bronisława Chromego.
W środkowej części kościoła znajduje się tabernakulum w kształcie kuli ziemskiej, w którym umieszczono symboliczny kamień pochodzący rzekomo z Księżyca. Choć jego autentyczność była kwestionowana, pozostaje on istotnym elementem symboliki świątyni. W kościele znajduje się ponadto wiele cennych dzieł sztuki i darów. Wizerunek Matki Bożej, wierna kopia obrazu ze Zbaraża, zawieszony jest na stalowych linach na prawo od ołtarza. W podziemiach mieści się Kaplica Pojednania z rzeźbami Antoniego Rząsy i figurką Matki Bożej Pancernej, wykonanej z odłamków pocisków wyjętych z ran żołnierzy walczących pod Tobrukiem i Monte Cassino. Organy kościelne, wykonane przez niemiecką firmę Rudolf von Beckerath Orgelbau, posiadają 44 głosy i 3244 piszczałki. Dzwony, zawieszone na frontowej ścianie kościoła, są darem katolików z Holandii i Belgii. Każdy z nich nosi imię zasłużonego dla budowy świątyni.
Kościół Arka Pana jest nie tylko miejscem kultu religijnego, ale również symbolem walki z komunistycznym reżimem i wyrazem głębokiej wiary oraz determinacji mieszkańców Nowej Huty. Jego architektura, pełna biblijnych i historycznych odniesień, czyni go unikalnym w skali kraju przykładem sakralnego modernizmu.
Dzięki swojej historii i architekturze, Arka Pana stała się ważnym punktem na mapie pielgrzymkowej i turystycznej Polski, przyciągającym zarówno wiernych, jak i miłośników architektury z całego świata.
Źródło: arkapana.pl, krakow.ipn.gov.pl, szlakmodernizmu.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Architektura sakralna | Kraków | Architektura PRL | Modernizm
