Niemal 500-letni zabytkowy młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju to miejsce, gdzie do dziś produkuje się papier metodami pochodzącymi ze średniowiecza. Tym, co szczególnie zachwyca, jest wyjątkowa architektura budynku oraz znajdujące się w nim barwne polichromie. Trwają starania, aby obiekt został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Chociaż tradycyjne metody produkcji papieru zostały wyparte w XIX wieku przez maszyny, to to dziś w Europie znajdują się miejsca wykorzystujące tradycyjne techniki. Nie ma ich jednak zbyt wielu. Wśród zaledwie 30 działających młynów papierniczych jest dusznicki zabytek. 
Jaka jest jego historia?
W Dusznikach-Zdroju (wówczas Reinerz) niezwykle trudny proces produkcji papieru rozpoczął się przed 1562 rokiem. Dalsza działalność młyna stanęła jednak pod znakiem zapytania już kilka dekad później, w 1601 roku. Powódź zniszczyła wówczas część zabudowań wytwórni (podobny scenariusz będzie miał miejsce w 1998 roku podczas powodzi). Dusznicki papiernik, Gregor Kretschmer, odbudował jednak młyn i już cztery lata później wznowił czerpanie papieru. Na okres największej świetności młyna nie trzeba było czekać bardzo długo. Przyniosły go dalsze lata i XVIII wiek, gdy duszniccy przedsiębiorcy bogacili się na sprzedaży papieru. Dzięki temu mogli cały czas unowocześniać produkcję, ale nie tylko. Ozdobili także młyn, który stał się jednym z najpiękniej dekorowanych obiektów przemysłowych w Europie. Ozdoby w kształcie rozet i półrozet nad oknami, a także osłony dachowe w kształcie ślimacznic są do dziś elementami niespotykanymi w żadnym innym młynie papierniczym.
W XIX wieku, ze względu na rozwój maszynowej techniki produkcji papieru, dusznicki młyn stopniowo podupadał. W okresie przedwojennym produkcja została całkowicie wstrzymana. W 1945 roku młyn został przejęty przez polskie państwo, jednak dopiero w latach 60. XX w. przystąpiono do tak bardzo potrzebnych remontów. W 1968 roku otwarto Muzeum Papiernictwa, a trzy lata później wznowiono wyrób papieru czerpanego dawną techniką. Dusznickie muzeum jest aktualnie największym w Polsce producentem papieru czerpanego. Jako jedyne w kraju samo projektuje i wytwarza także sita umożliwiające czerpanie papieru ze znakami wodnymi.
Odwiedzając Muzeum Papiernictwa można dowiedzieć się więcej o wielowiekowej sztuce produkcji papieru w Polsce. Można także samemu podjąć próbę czerpania papieru. Czy jest to wyczerpujące zadanie? Warto przekonać się samemu! 
Czym wyróżnia się architektura budynku?
Pięciokondygnacyjny budynek młyna oraz sześciokondygnacyjna suszarnia papieru stały się w XVIII wieku jednymi z najwyższych budynków w Dusznikach-Zdroju. Pomieszczenia pełniły podobne funkcje jak w innych europejskich młynach. Na dole odbywała się ręczna produkcja i obróbka papieru, a na strychach znajdowały się suszarnie. Tym, co do dziś wyróżnia jednak dusznicki młyn, są malowidła ścienne. Zostały one wykonane w pokojach mieszkalnych dawnych papierników. Wśród nich są także polichromie – barwne malowidła ścienne, które do teraz zdobią dwa pomieszczenia młyna. Zostały odkryte przypadkiem podczas renowacji obiektu, a dzięki ukończonej w 2020 roku konserwacji odzyskały dawny splendor. Jedno z najbardziej rozpoznawalnych malowideł przedstawia biblijną scenę kuszenia Józefa przez żonę Putyfara.
Walory architektoniczne budynku sprawiły, że w 2011 roku zyskał status pomnika historii. Otworzyło to drogę do starań o wpisanie na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W tym celu współpracę podjęły najciekawsze historyczne papiernie, które wspólnie starają się o wpisanie ich na listę UNESCO. Oprócz dusznickiego obiektu, są to także młyny w czeskich Velkich Losinach, niemieckim Homburgu, włoskiej Pietrabuonie i hiszpańskim Capellades.
Więcej o architekturze, jak również bogatej historii dusznickiego młyna, można przeczytać na stronie www.muzeumpapiernictwa.pl. Podczas podróży po Dolnym Śląsku warto wziąć również pod uwagę wizytę w innych zabytkowych budynkach prezentujących pięknie zachowane dziedzictwo przemysłowe i techniczne regionu. Pomaga w tym Mapa Zabytków Techniki Dolnego Śląska, która jest dostępna tutaj.
Tekst: Tomasz Kobylański
Zdjęcia: materiały Muzeum Papiernictwa
Zoabcz również: Zabytek | Renowacja | Park | Muzeum | Drewno | Historia
