Przy ulicy Mazowieckiej 11a w Warszawie, w siedzibie Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków, mieszczą się dwie galerie sztuki – Galeria „DAP” i Galeria „Lufcik”. Obie przestrzenie są miejscem wielu wystaw uznanych artystów, zarówno z Warszawy, jak i z całej Polski, a także prezentacji międzynarodowych. Budynek, w którym znajdują się galerie, powstał w 1966 roku na tyłach zachowanej bramy wjazdowej dawnego gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego. Monumentalne arkady, wkomponowane w Dom Artysty Plastyka, stały się rozpoznawalnym symbolem ulicy Mazowieckiej. Brama to także pamiątka po zaciętych walkach z czasów powstania.
Neorenesansowy gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego wybudowano w latach 1853–1858 według projektu Józefa Góreckiego i Henryka Marconiego. Obiekt inspirowany weneckimi Nowymi Prokuracjami był pierwszym warszawskim biurowcem. Posiadał dwie równorzędne elewacje frontowe i bogato zdobione wnętrza, w tym Salę Główną z dekoracjami autorstwa Karola Marconiego. Dwie bramy wjazdowe prowadziły na teren posesji – od strony ulic Mazowieckiej i Kredytowej.
Gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w 1859 roku. Fot. mbc.cyfrowemazowsze.pl
Gmach przetrwał w nienaruszonym stanie do 1939 roku, kiedy został zbombardowany podczas kampanii wrześniowej. Powstanie warszawskie przyniosło kolejne zniszczenia, doprowadzając do ruiny 80% budynku. Po wojnie część murów została rozebrana, jednak skrzydło od strony ulicy Mazowieckiej zabezpieczono i poddano rekonstrukcji w latach 1948–1949. Pełną odbudowę budynku, z modyfikacjami w stylu modernistycznym od strony dziedzińca, zakończono dopiero w latach 1962–1971.
Budynek przed 1939 rokiem i obecnie. Fot. Andrzej Jeżewski, Warszawa na starej fotografii, Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, Warszawa 1960, p. 119 i whiteMAD/Mateusz Markowski
Zachowana brama wjazdowa, będąca częścią pierwotnego gmachu, została włączona w bryłę Domu Artysty Plastyka w 1966 roku. Widoczne na niej ślady zniszczeń wojennych – postrzeliny i uszkodzenia – są materialnym świadectwem historii Warszawy. W latach 2009–2012 obiekt przeszedł badania konserwatorskie, które miały na celu konserwację tych wyjątkowych pamiątek.
Ulica Mazowiecka w 1906 i 2024 roku. Fot. Tygodnik Ilustrowany 37/1906 i whiteMAD/Mateusz Markowski
Okolica bramy w 1958 i obecnie. Źródło: NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl i whiteMAD/Mateusz Markowski
Dom Artysty Plastyka w 1982 i 2024 roku. Fot. „Stolica” nr 11 (1784) 30.05.1982 i whiteMAD/Mateusz Markowski
Arkady stały się także elementem projektu „Rany pamięci. Ślady zniszczeń okresu II wojny światowej w topografii miasta”, zainicjowanego z okazji 80. rocznicy wybuchu wojny. Program ten dokumentuje i chroni materialne ślady działań zbrojnych, takie jak postrzeliny, dziury po kulach czy napisy z czasów wojny i powstania warszawskiego, które nadal są obecne w przestrzeni miasta.
Źródło: wit.edu.pl, culture.pl, um.warszawa.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Miasto | Historia | Warszawa
