Brama Śmierci w Auschwitz II – Birkenau to jedno z najbardziej rozpoznawalnych i symbolicznych miejsc związanych z Holokaustem. Ta ponura konstrukcja, wybudowana na początku lat 40., stanowi zarówno przerażający znak ludzkiego cierpienia, jak i ostrzeżenie dla przyszłych pokoleń, przypominając o mrocznych wydarzeniach XX wieku i konieczności zachowania pamięci o ofiarach nazistowskich zbrodni.
Obóz Auschwitz-Birkenau, będący częścią kompleksu Auschwitz, został założony na polecenie Heinricha Himmlera w 1940 roku jako miejsce dla polskich więźniów politycznych. Wkrótce po rozpoczęciu działalności obozu Auschwitz I, decyzją nazistowskich władz, zaczęto rozbudowę o kolejną część – Auschwitz II – Birkenau. Obóz stał się głównym miejscem eksterminacji Polaków, Żydów, Romów, jeńców radzieckich oraz więźniów innych narodowości.
Autor zdjęcia: Paweł Sawicki, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Budowa Bramy Śmierci rozpoczęła się wiosną 1941 roku. Więźniowie obozu zmuszani byli do pracy przy jej wznoszeniu, co często kończyło się śmiercią z wycieńczenia i chorób. Mury bramy wykonane zostały z czerwonej cegły, a całość przykryto dwuspadowym dachem. Budynek składał się z dwóch połączonych ze sobą części, tworząc przejście dla wchodzących do obozu więźniów. Po bokach znajdowały się niewielkie pomieszczenia dla strażników.

Bezpośrednia linia kolejowa, znajdująca się pod przejazdem, powstała dopiero wiosną 1944 roku. Umożliwiała ona bezpośredni transport więźniów do obozu. Nad przejazdem wznosiła się piętrowa wieża wartownicza, z której okien roztaczał się doskonały widok na Auschwitz II – Birkenau. Cały obóz otaczał podwójny, wysoki na 3 metry płot z drutu kolczastego pod napięciem. Co 50 metrów znajdowały się wieże strażnicze, a teren wokół bramy był oświetlony w nocy reflektorami, uniemożliwiając jakąkolwiek ucieczkę.

Więźniowie przybywający do obozu przechodzili przez Bramę Śmierci w drodze do selekcji. Ci, którzy byli uznawani za zdolnych do pracy, trafiali do baraków, gdzie czekało ich niewolnicze życie w nieludzkich warunkach. Pozostałych kierowano prosto do komór gazowych, gdzie byli natychmiast zabijani. Szacuje się, że przez Bramę Śmierci przeszło ponad milion osób, z czego zdecydowana większość – około 90% – to Żydzi.
Główna brama w 1959 i 2009 r. Źródło: Deutsches Bundesarchiv (Licencja: CC-BY-SA-3.0 Niemcy) i JureK, Licencja: CC-BY-SA 3.0
Brama Śmierci w Auschwitz-Birkenau stała się nie tylko pomnikiem przeszłości, ale również symbolem pamięci i przestrogą dla przyszłych pokoleń. Miejsce to skłania do refleksji nad okrucieństwami, jakie człowiek może wyrządzić drugiemu człowiekowi. Jest to również przypomnienie o konieczności budowania świata opartego na szacunku, pokoju i wzajemnym zrozumieniu.

Dziś budynek jest integralną częścią Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau. Każdego roku tysiące ludzi z całego świata odwiedzają to miejsce, by oddać hołd ofiarom i uczyć się o historii Holokaustu. Muzeum prowadzi liczne programy edukacyjne, mające na celu zachowanie pamięci o ofiarach oraz edukowanie przyszłych pokoleń o tragedii, która nigdy nie powinna się powtórzyć.
Źródło: episodesfromauschwitz.pl, auschwitz.org
Czytaj też: Architektura w Polsce | Historia | Oświęcim | Ciekawostki | Zabytek