Biblioteka Narodowa Kosowa (alb. Biblioteka Kombëtare e Kosovës, BKK), mieszcząca się w Prisztinie, jest najważniejszą instytucją biblioteczną w kraju. Imię nadane bibliotece honoruje Pjetëra Bogdaniego, wybitnego albańskiego pisarza i duchownego. Nietypowa i bardzo oryginalna architektura budynku, wzniesionego w latach 80. XX w., ma na całym świecie zarówno swoich zwolenników, jak i przeciwników.
Biblioteka Narodowa Kosowa została powołana do życia 25 listopada 1944 roku w Prizrenie, który w tamtym czasie pełnił funkcję stolicy. We wrześniu 1981 roku biblioteka, nosząca wówczas nazwę Biblioteka Uniwersytecka Kosowa, została przeniesiona do nowoczesnego obiektu, który do dziś stanowi jej siedzibę. W latach 1990-1999 znalazła się pod kontrolą władz serbskich i przyjęła imię Iva Andricia. Budynek został następnie wykorzystany do zakwaterowania wielu uchodźców z Bośni i Hercegowiny oraz Chorwacji, którzy uciekli ze swoich krajów z powodu wojny w Jugosławii. Po zajęciu Kosowa przez NATO w czerwcu 1999 r. ujawniono, że jugosłowiańska armia używała biblioteki jako centrum dowodzenia i kontroli. Materiały znajdujące się w środku zostały skradzione, meble w czytelni zniszczone, a katalog kartkowy rozrzucony po piwnicy. W tym okresie zniszczono także część bezcennych, albańskojęzycznych zasobów biblioteki.
Arianit, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Pod nazwą Biblioteka Narodowa Kosowa działa od 1999 roku, kiedy to Kosowo uzyskało autonomię. Po wojnie pojawiła się wielka wola odbudowy budynków bibliotecznych i ponownego ustanowienia ich usług na wszystkich szczeblach. Dokonano tego przy pomocy ekspertów z UNESCO, Rady Europy (CoE) i Międzynarodowej Federacji Stowarzyszeń i Instytucji Bibliotecznych (IFLA). Powstały w tym celu rozmaite programy szkoleniowe.
Siedzibą biblioteki jest niezwykły budynek zaprojektowany przez chorwackiego architekta Andriję Mutnjakovicia. Obiekt o powierzchni 16 500 m kw., zlokalizowany przy placu Hasana Prishtiny, składa się z kilkunastu nieregularnie ustawionych sześcianów. Bryła sama w sobie już jest ciężka – aby była jeszcze cięższa, ściany budynku pokryto metalową siatką, co symbolizuje sieci rybackie. Andrij Mutjakovic pomyślał jednak o dodaniu nieco lekkości – dach biblioteki pokrywa 99 kopuł stylizowanych na qeleshe – tradycyjne albańskie nakrycie głowy. Hol gmachu jest wykorzystywany do różnych wydarzeń kulturalnych. Jego podłogę wyłożono marmurową, kolorową mozaiką. Budynek posiada sześć kondygnacji, z czego cztery znajdują się pod ziemią. W środku znajdują się dwie sale amfiteatralne, jedna na 150 miejsc, druga na 75 miejsc, a także czytelnie dla 600 osób oraz pokoje do pracy dla naukowców.
Wygląd budynku wywołuje mieszane uczucia i dzieli odbiorców na swoich zwolenników oraz przeciwników. Dla jednych jest przykładem wspaniałego brutalizmu w architekturze, dla innych to najbrzydszy budynek świata. Architekt Bekim Ramu z Kosowskiej Fundacji Architektury opisuje go jako wyjątkowy, podkreślając, że styl budynku łączy elementy bizantyjskie i islamskie, a kopuły dodają mu lekkości. Z kolei inni krytykują jego ciężką bryłę i dominację w przestrzeni miejskiej.
Biblioteka gromadzi obecnie książki, czasopisma, mapy, atlasy oraz zbiory muzyczne. Jej zasoby sięgają 2 milionów woluminów, w tym około 200 tysięcy tytułów książek. Najstarszą pozycją w zasobach jest XVI-wieczny egzemplarz „Historia de vita et gestis Scanderbegi Epirotarum principis” Marina Barletiego. Instytucja prowadzi też digitalizację swoich zasobów. Zgodnie ze statutem, biblioteka zajmuje się ponadto organizacją przedsięwzięć o charakterze naukowym, kulturalnym i edukacyjnym. Wydaje własne czasopismo „Biblioletra”, a także bibliografie druków kosowskich i publikacje poświęcone tematyce biblioznawczej.
Biblioteka Narodowa Kosowa im. Pjetëra Bogdaniego jest symbolem kultury i dziedzictwa narodowego kraju. Jej bogate zbiory, różnorodne funkcje i kontrowersyjna architektura czynią ją unikalnym miejscem na mapie Europy. Pomimo trudnych okresów w swojej historii, biblioteka kontynuuje misję gromadzenia, ochrony i promocji dokumentalnego oraz literackiego dziedzictwa Kosowa, stając się ważnym centrum kulturalnym i edukacyjnym regionu.
Źródło: trojka.polskieradio.pl, balkanyrudej.pl
Czytaj też: Architektura | Brutalizm | Elewacja | Beton | Ciekawostki | Podróże
