Przedmiotem opracowania pracy dyplomowej magisterskiej jest projekt adaptacji ruin Pałacu Biskupów Krakowskich w Bodzentynie na Centrum Aktywizacji Społecznej. Miejsce to ma stać się główną atrakcją nie tylko dla mieszkańców Bodzentyna, ale również dla mieszkańców całego województwa świętokrzyskiego. Obiekt ten mimo złego stanu technicznego jest często odwiedzany przez mieszkańców i turystów.
Po przeprowadzonej rewitalizacji stanie się on na nowo wizytówką miasta jak i województwa. Adaptacja pałacu na nową funkcję pozwoli na zwiększenie atrakcyjności tego miejsca oraz podkreśli piękno zachowanych ruin. Centrum Aktywizacji Społecznej to odpowiedź na potrzeby mieszkańców miasta jak i okolicznych wsi, miejsce to pozwala na integrację wszystkich grup społecznych bez względu na wiek, czy zainteresowania.
To miejsce spotkania różnych płaszczyzn kultur między innymi sztuki, poezji, czy muzyki. Wprowadzenie nowej funkcji oprócz aktywizacji społeczeństwa daje również możliwość na poznanie historii tego miejsca. Dzieję się to za sprawą odkrycia reliktów na poziomie -1 oaz ich udostępnienia dla zwiedzających. Obiekt służy również najmłodszej grupie wiekowej. W pałacu znajduje się sala warsztatowa, mogą się w niej odbywać np. warsztaty plastyczne, fotograficzne, czy kółka zainteresowań. Pomysł adaptacji pałacu na tego typu funkcję wziął się z faktu, iż w Bodzentynie jak i okolicy brakuje ośrodka kultury, który zrzeszałby mieszkańców oraz był miejscem integracji społecznej. Na obszarze dawnego ogrodu włoskiego została zaprojektowana scena wraz z miejscem dla widowni, to idealne miejsce na wszelkiego rodzaju spotkania plenerowe.
Taka inwestycja z pewnością miałaby duże znaczenie dla Bodzentyna jak i dla całego województwa świętokrzyskiego. Główną myślą wiodącą w koncepcji jest nadanie nowej funkcji pałacowi nie naruszając przy tym zachowanych do współczesności ruin. Rozbudowa i nadanie nowej funkcji zabytkowi ma podkreślić i uwydatnić piękno tego miejsca. Wprowadzenie nowej funkcji na poziomie -1, pozwoliło równocześnie na odsłonięcie reliktów dawnych piwnic pałacu. Natomiast elementy znajdujące się na powierzchni ziemi zostały „włożone” do zewnętrznych murów pałacu, również południowe skrzydło pałacu zostało udostępnione dla zwiedzających, zwieńczono je tarasem, z którego rozpościera się widok na okoliczne lasy. Mottem projektu są słowa ,, po pierwsze nie szkodzić”, wszystkie elementy które zachowały się do czasów obecnych są zabezpieczane, a nowa funkcja wprowadzona jest bezinwazyjnie. Projekt jest zestawieniem przeszło ci z teraźniejszo cią w formie, użytych materiałach oraz funkcji.
Po przeanalizowaniu archiwalnej dokumentacji oraz wizji lokalnej jedną z pierwszych wytycznych projektowych jest odsłonięcie i uwierzytelnienie reliktów jakie znajdują się w terenie. Postulat ten uzasadnia również fakt, iż ostatnie prace archeologiczne mające miejsce w 2019 roku potwierdziły część hipotez na temat rozległego zakresu podpiwniczenia pałacu.
Projekt opiera się również na idei pozostawienia przestrzeni dawnego dziedzińca, tak jak to miało miejsce przed wiekami. Pełni on rolę komunikacyjną. W części podziemnej natomiast zostaje wprowadzona funkcja ekspozycji reliktów archeologicznych z funkcjami towarzyszącymi Podczas badań odkryto relikty świadczące o istnieniu części podziemnej w zachodnim skrzydle pałacu, aby udostępnić odkryte już relikty, a także te, które najprawdopodobniej zostaną odsłonięte podczas trwania prac archeologicznych przed rozpoczęciem prac projektowych zaprojektowano umiejscowienie nowej funkcji pałacu na wspomnianym już wcześniej poziomie -1. Zabieg ten pozwoli na stworzenie części ekspozycyjnej reliktów.
Zwiedzający będą mogli w łatwy sposób poznać historię tego miejsca, a nowa funkcja została „włożona” pomiędzy odkryte relikty. Prace związane z odsłonięciem reliktów zostaną przeprowadzone z poszanowaniem historii miejsca Dotyczą one obrysu najstarszego skrzydła pałacu. W części północnej kryją się nie tylko rozpoznane już relikty, ale również mogą się tam znajdować kolejne, istotne z konserwatorskiego punktu widzenia fragmenty dawnej zabudowy. Tworzą one autentyzm miejsca oraz utrzymują poprawną narrację na temat historii pałacu. Ze względu na przewidywane kolejne odkrycia archeologiczne nad całą częścią podziemną zaprojektowano strop kasetonowy, który dzięki swojej konstrukcji ogranicza ingerencję w zachowane w czę ci posadzki relikty. Kolejnym elementem, który jest bez wątpienia atutem to lokalizacja pałacu na skarpie, dało to możliwość na rozbudowanie czę ci podziemnej poza jej krawędź. Dzięki takiemu zabiegowi utworzono punkt widokowy na okoliczne lasy i góry
Kolejne wytyczne projektowe odnoszą się już do przyziemia oraz wyższych kondygnacji obiektu. Najlepiej zachowane do współczesności skrzydło południowe zostało udostępnione dla zwiedzających poprzez wprowadzenie stalowych kładek na wysokościach dawnych nie istniejących już stropów. Wprowadzenie funkcji w obrębie ruin jest bezinwazyjne i nie ingeruje trwale w zachowaną tkankę, dodatkowo stanowi ona konstrukcję stężającą przestrzennie mury. Na najwyższej kondygnacji skrzydła południowego zaprojektowano taras widokowy z którego widok rozprzestrzenia się na całe województwo świętokrzyskie. Kolejnym punktem widokowym jest szklany pawilon z wykuszem w północnym skrzydle pałacu. Jest to akcent łączący „stare z nowym”. Szklany wykusz jest wkomponowany w dawny otwór okienny, który otwiera się na widoki krajobrazowe
Ruiny oraz wzgórze zostaną podświetlone. Teren wokół pałacu zaprojektowano w odniesieniu do jego historycznego układu przyziemia W czę ci wschodniej terenu, czyli dawnym ogrodzie włoskim umiejscowiono zewnętrzną scenę mająca za tło – scenografię ruiny pałacu. Miejsce to będzie punktem lokalizacji najważniejszych wydarzeń kulturalnych w mie cie Pozostały obszar zaprojektowano jako rozległe swobodne, zielone miejsca do aktywnego spędzania czasu. Nieprecyzowanie układu ogrodu pozwoli na dowolność i uniwersalność w sposobie spędzania wolnego czasu przez użytkowników. Takie rozwiązanie jest również spowodowane faktem, iż do współczesności nie zachowały się żadne materiały archiwalne pokazujące jaki układ miał pierwotnie przypałacowy ogród. Całe założenie pałacowo – parkowe zwieńczone zostało ścieżką widokową wokół skarpy
Wprowadzone elementy nowej architektury w żaden sposób nie stanowią konkurencji dla istniejących już ruin pałacu, lecz są jego uzupełnieniem Materiały jakie zostały użyte to szkło, stal oraz beton barwiony na kolor pierwotnych tynków pałacu. Użycie takich właśnie materiałów, a w szczególności szkła powoduje, że nowe elementy są praktycznie niewidoczne. Projekt został stworzony w poszanowaniu autentycznej formy z ograniczeniem do minimum stopnia rekonstrukcji, która tworzy przekłamany obraz przeszłości. W przedstawionym projekcie główną podstawową zasadą jest dążenie do autentyczności miejsca w poszanowaniu jego historii i dziedzictwa.
Temat pracy: Centrum Aktywizacji Społecznej – adaptacja ruin pałacu biskupów krakowskich w Bodzentynie
Uczelnia: Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki / Wydział Architektury
Kierunek: Architektura
Katedra: Historii Architektury i Konserwacji Zabytków
Promotor: dr inż arch Barbara Teresa Zin , prof. PK
Autor: Dominik Grudzień
Czytaj też: Architektura w Polsce | Zabytek | Kamień | Historia | Kraków | Polscy projektanci
