Tatrzańskie Archiwum Planety Ziemia to projekt opracowany przez warszawską pracownię POLE Architekci. Stanowi on przykład harmonijnego połączenia nowoczesnej architektury z poszanowaniem środowiska naturalnego. Obiekt zlokalizowano w przysiółku Kiry, na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego w miejscowości Kościelisko. Działka przeznaczona jest do obsługi ruchu turystycznego, a projekt w pełni uwzględnia wytyczne miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.
Budynek podzielono na część nadziemną i podziemną, zgodnie z wymaganiami planu przestrzennego, który ogranicza maksymalną powierzchnię zabudowy do 35 m kw. W rezultacie większość funkcji wystawowych została zlokalizowana pod ziemią, co pozwoliło zachować naturalny krajobraz i minimalizować ingerencję w otoczenie. Część podziemna, zajmująca powierzchnię około 800 m kw., mieści bogate zaplecze edukacyjne, które w przemyślany sposób opowiada historię geologiczną i przyrodniczą Tatr.
Nadziemna część budynku, stylizowana na tradycyjny podhalański szałas, wykonana jest z ponadstuletniego drewna z odzysku. Obiekt o powierzchni 35 m kw. pełni funkcję wejścia głównego, a także jest wyposażony w windę, zapewniającą dostęp osobom z niepełnosprawnościami. Elementy architektoniczne, takie jak świetliki i geometryczne otwarcia, podkreślają funkcjonalność obiektu oraz jego zintegrowanie z otaczającą przestrzenią.
Część podziemna została zaprojektowana z myślą o funkcjonalności i edukacji. Obejmuje szeroki zakres przestrzeni wystawienniczych oraz edukacyjnych, a jej dach pokryto zielenią, która płynnie łączy obiekt z krajobrazem. W budynku zaplanowano różnorodne wejścia, w tym główne wejście na poziomie -1, poprzedzone szerokimi schodami, oraz dwa wyjścia ewakuacyjne zintegrowane z ogrodem. Doświetlenie wnętrz zapewniają wewnętrzne dziedzińce – okrągły, dostępny z poziomu -1, oraz prostokątny z fontanną. Dodatkowo, przeszklony świetlik w północno-zachodniej części działki wprowadza światło dzienne do podziemnych przestrzeni.
Na terenie inwestycji zaplanowano utwardzone ścieżki, które zapewniają wygodny dostęp oraz dojazd dla osób z niepełnosprawnościami do windy znajdującej się w części nadziemnej budynku. Dodatkowo wytyczono trasy prowadzące do różnych atrakcji znajdujących się w obrębie założenia projektowego.
Ekspozycja Tatrzańskiego Archiwum Planety Ziemia to niezwykła podróż przez historię geologiczną Tatr. Prezentuje ona kolejne etapy ewolucji masywu tatrzańskiego – od tworzenia się skał krystalicznych i osadowych, przez ruchy tektoniczne i zlodowacenia plejstoceńskie, aż po współczesne procesy kształtujące krajobraz wysokogórski. Zwiedzający mogą poznać genezę i budowę poszczególnych formacji geologicznych oraz zrozumieć, jak zmieniały się Tatry na przestrzeni milionów lat.
Scenariusz wystawy zaprojektowano z myślą o wielowymiarowym zaangażowaniu odwiedzających. Ekspozycja obejmuje siedem sal tematycznych, które pobudzają wyobraźnię intelektualną, emocjonalną i praktyczną. Zwiedzający poznają zjawiska takie jak wpływ temperatury i ciśnienia na skały, ewolucję wody w Tatrach, a nawet spotykają się z modelem dinozaura. Każda sala oferuje inny zakres wiedzy, angażując różne zmysły i budując emocjonalną więź z przyrodą. Adam Kowalski z firmy KOPTON, autor scenariusza wystawy, podkreśla: „Tak rozumiemy edukację przyrodniczą XXI wieku – holistycznie”.
Projekt wyróżnia się wyjątkowym podejściem do integracji z otoczeniem. Utwardzone ścieżki umożliwiają łatwe poruszanie się po terenie, a zieleń dachowa wzmacnia wrażenie naturalności obiektu. Dodatkowo, tradycyjny wygląd nadziemnego szałasu oraz starannie zaprojektowane elementy podziemne czynią obiekt przyjaznym zarówno dla środowiska, jak i odwiedzających.
Tatrzańskie Archiwum Planety Ziemia w Kościelisku to przykład nowoczesnej architektury, która łączy funkcjonalność, estetykę i edukację, jednocześnie zachowując szacunek dla otaczającej przyrody. To miejsce, które inspiruje do poznawania i ochrony naturalnego tatrzańskiego dziedzictwa.
Inwestor: Tatrzański Park Narodowy
Realizacja: 2024
Wykonawca: PBO Śląsk
Lokalizacja: Dolina Kościeliska – Kościelisko Kiry
Powierzchnia użytkowa – 933 m kw.
Zdjęcia – Filip Bramorski
Zespół projektowy: Wojciech Gajewski, Łukasz Gniewek, Bartłomiej Popiela
Autor wystawy: Kopton
Czytaj też: Ekologia | Muzeum | Architektura w Polsce | Edukacja | whiteMAD na Instagramie
