Trudno o bardziej wymowny przykład upadku Wenezueli niż El Helicoide w stolicy kraju. Projekt opracowany jeszcze w czasach junty Jimeneza miał być najbardziej luksusowym i imponującym centrum handlowym Wenezueli. Hotel, kina, butiki i lądowisko dla helikopterów pokazałyby światu naftowe bogactwo kraju. Jednak niestabilność rządów i kryzysy pogrzebały projekt na lata. Na jeszcze większe nieszczęście cierpiącego narodu, w XXI wieku prezydent Maduro przekształcił niecodzienny gmach w… więzienie dla wrogów politycznych.
Pokazowa wieża Babel
W 1948 r. na drodze puczu władzę w Wenezueli przejęła junta wojskowa. Po kilku latach z przewrotowego zamieszania wyłonił się dyktator Marcos Perez Jimenez. Oczywiście w tym wydarzeniu nie obyło się bez fałszowania wyborów i ciemiężenia opozycji politycznej. Jimenez rozpoczął wielomilionowe inwestycje w postaci budowy autostrad, mostów czy imponujących budynków rządowych, które miały napędzić gospodarkę.
Jedyną z pokazowych inwestycji tamtych czasów było centrum handlowe El Helicoide, którego budowa rozpoczęła się jeszcze w 1955 r. Za projekt odpowiadali Jose Gutierrez, Pedro Neuberger i Dirk Bornhorst, którzy pracowali dla prywatnej firmy. Jednak prace toczyły się powoli, a prawie dwa lata trwało kształtowanie terenu. Budynek miał powstać na wzgórzu Roca Tarpeya, które należało wyrzeźbić na kształt stopni. Co ciekawe, teren dokoła wzgórza zamieszkany był przez osoby żyjącą w trudnych warunkach materialnych. Warto przypomnieć, że było to w czasach, w których PKB per capita Wenezueli było porównywalne z tym w Irlandii.
Budynek miał być spełnieniem marzeń zamożniejszych obywateli. Długa na 4 km rampa prowadzi na różne poziomy centrum handlowego. Na sześciu poszerzających się w dół piętrach miały znaleźć się różne lokale usługowe takie jak: 300 butików, 8 kin, baseny, kluby nocne i pięciogwiazdkowy hotel . Na siódmym piętrze architekci przewidzieli aluminiową kopułę geodezyjną spopularyzowaną przez Richarda Fullera w latach 40. Modernistyczny popis miał zaskakiwać także swoim poziomem zaawansowania technologicznego. Lądowisko dla helikopterów i ukośne windy same w sobie świadczyły o pewnym statusie projektu.
Warto jeszcze wspomnieć o tym, że El Helicoide miało także spełniać funkcję centrum wystawowego. Jimenez chciał, żeby w środku pokazywano osiągnięcia narodu w różnych dziedzinach nauki, przemysłu, rolnictwa i sztuki. El Helicoide urósł do rangi „hali narodu”. Z tego powodu ciekawy projekt przypominający podwójną helikoidę (kształt powierzchni śruby) miał być zauważalny z całego Caracas. Co ciekawe, za projekt ogrodów i zieleni na terenie obiektu miał odpowiadać Roberto Burle Marx. Najsłynniejszy brazylijski architekt krajobrazowy ostatecznie nie wziął udziału w przedsięwzięciu dyktatora.
Pomieszanie języków polityki
Kolejna próba sfałszowania referendum przez Jimeneza doprowadziła do końca rządów junty. Przewrót opozycji zmusił dyktatora do ucieczki z kraju, a nowe rządy Romulo Betancourta odziedziczyły cały chaos. Warto zaznaczyć, że okres dyktatury odznaczał się zaskakująco wysokim wzrostem gospodarczym, jednak po przewrocie z 1958 r. okazało się, że państwo jest w niewyobrażalnym zadłużeniu zewnętrznym i wewnętrznym. Na szczęście Wenezuela nie zbankrutowała dzięki stałym zyskom z wydobycia ropy.
Zaraz po upadku dyktatury pojawiły się pewne nadzieje na dokończenie budowy El Helicoide. Pomocną, biznesową dłoń wyciągnęli Amerykanie, którzy w 1961 r. zaoferowali pomoc w finansowaniu inwestycji. Projekt został nawet wystawiony w nowojorskim MoMA, jako przykład nowoczesnej i ambitnej architektury Wenezueli. Jednak mimo oferty pomocy pieniądze nie trafiły do firmy budowlanej ze względu na problemy prawne.
Sztandarowy projekt, który powstał za poprzedniej władzy, zaczął borykać się z problemami finansowymi. Prywatny inwestor zadłużył się względem państwa, co z czasem zaowocowało przejęciem obiektu przez rząd Wenezueli. W latach 60. obiekt niszczał, a jego importowane wyposażenie zostało rozkradzione. Z kolei w latach 80. władze zaczęły stopniowo dokańczać budynek. Jako pierwsza do budynku wprowadziła się dyrekcja wywiadu krajowego DISP (Dirección Nacional de los Servicios de Inteligencia y Prevención). Rządowe biuro prowadziło także działania zapobiegające kolejnym przewrotom. Do lat 90. wykończono kilka dolnych pięter, a w 1992 roku… na budynek spadły bomby. Nalot przeprowadziły zbuntowane wojska rewolucjonistów Hugo Chaveza. Tym razem to lewicowy przewrót miał zawładnąć Wenezuelą.
Od dyktatury po dyktaturę
Pucz z 1992 r. skończył się aresztowaniem Chaveza. Ten jednak dopiął swego w wyborach z 1998 r. Na Chaveza zagłosowała skrajna lewica, ale i część prawicy tęskniącej za dyktaturą Jimeneza. Prezydent rządził przez cztery kadencje, które negatywnie odbiły się na ekonomii Wenezueli. W 2013 r. Chavez zmarł, a zapaść ekonomiczna przeszła ewolucję za czasów jego następcy – Nicolasa Maduro. To za jego rządów nędza rozlała się na cały kraj. Co ciekawe, także w tym momencie historii kraju pojawia się sprawa El Helicoide. Maduro zamienił budynek w niesławne więzienie. Jak donoszą media, warunki panujące w celach są okropne, a tortury to codzienność dla osadzonych.
El Helicoide to zdecydowanie najbardziej ambitny i popisowy symbol upadku kraju, który od dekad nie może zaznać spokoju. Ambicje Jimeneza miały swoją cenę, a kolejne wydarzenia w historii Wenezueli skutecznie pogrzebały projekt. Modernistyczne dzieło mogło być jednym z najbardziej imponujących przykładów architektury tego okresu, symbolem całego kraju. Choć trzeba przyznać, że jest coś intrygującego w monumentalnym więzieniu kolejnego dyktatora „ziemi łaski”.
Źródło: BBC
Czytaj też: Architektura | Ciekawostki | Sklep | Historia | Beton | whiteMAD na Instagramie
