Cerkiew św. Paraskewy w Hołuczkowie to drewniana świątynia greckokatolicka, znajdująca się w gminie Tyrawa Wołoska na Podkarpaciu. Została zbudowana w 1858 roku przez miejscowego cieślę Konstantego Mielnika i dziś jest ważnym elementem lokalnego dziedzictwa kulturowego. W 1912 roku przeszła przebudowę, a w 1969 roku została gruntownie wyremontowana. Po wysiedleniach ludności ukraińskiej w 1946 roku, cerkiew zaczęła pełnić funkcję filialnego kościoła rzymskokatolickiego pw. św. Mikołaja, podlegającego parafii w Tyrawie Wołoskiej.
Cerkiew św. Paraskewy jest przykładem budownictwa ludowego z elementami klasycyzmu. Konstrukcja zrębowa budynku jest trójdzielna, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie oraz dwoma zakrystiami. Dach dwuspadowy z wieżyczką z sygnaturką nadaje budowli charakterystyczny wygląd. Wieża o konstrukcji słupowej, przykryta dachem namiotowym z hełmem, posiada przedsionek w przyziemiu.
Cerkiew po renowacji. Fot. Henryk Bielamowicz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
We wnętrzu cerkwi zachował się kompletny ikonostas z okresu budowy, o wystroju późnobarokowym. Płaskie stropy wewnątrz świątyni zdobią malowidła – w nawie głównej przedstawienie Wniebowstąpienia, a w narteksie Zwiastowanie. Nawę oddziela od narteksu profilowana arkada w kształcie oślego grzbietu. Architektoniczny ikonostas pochodzi z 1908 roku, a na drzwiach do obu zakrystii znajdują się elementy starszego ikonostasu z motywem winnej latorośli i wizerunkami proroków.
Budynek przez lata nie był gruntownie remontowany, przez co stracił wiele ze swojego dawnego uroku. W 2019 roku zakończyła się renowacja drewnianych elewacji oraz dachu. Dziś dawna cerkiew zachwyca niebieskimi ścianami z zielonymi elementami oraz dachem i wieżyczkami pokrytymi blachą. Całość dopełnia odnowiona kamienna podmurówka, instalacja odgromowa, nowe orynnowanie i inne elementy blacharskie. Jej odświeżony wygląd nawiązuje do mody, jaka panowała na wsi pod koniec XIX w. Wówczas na rynku pojawiły się relatywnie tanie, kolorowe farby, co umożliwiało zdobienie świątyń właśnie w takim, pełnym barw stylu.
Cerkiew przed i po renowacji. Fot. Gorofil, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons i Henryk Bielamowicz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Obok cerkwi znajduje się parafialny cmentarz z kilkunastoma kamiennymi nagrobkami oraz piaskowcową rzeźbą modlącej się Matki Boskiej na kolumnie. Mieszkańcy Hołuczkowa znaleźli ją wyrzuconą na brzeg przez wezbrany potok Tyrawka i ustawili przy cerkwi, otaczając wielkim szacunkiem. Cmentarz został odrestaurowany w 2008 roku przez Stowarzyszenie Dziedzictwo Mniejszości Karpackich przy współpracy z Magurycz i Jeden Świat. Około 500 metrów od cerkwi znajduje się drugi, opuszczony cmentarz greckokatolicki.
Prezbiterium przed i po renowacji. Gorofil, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons i Henryk Bielamowicz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Cerkiew św. Paraskewy w Hołuczkowie jest częścią podkarpackiego Szlaku Architektury Drewnianej, który obejmuje wiele cennych zabytków tego typu w regionie. Dzięki temu świątynia przyciąga turystów i miłośników architektury drewnianej, stanowiąc ważny punkt na mapie kulturalnej Podkarpacia.
Źródło: sad.podkarpackie.travel, bieszczady.net.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Architektura sakralna | Ciekawostki | Elewacja | whiteMAD na Instagramie
