Michał Stryjski jest absolwentem Politechniki Krakowskiej. Studiował tam architekturę. Swoją pracę dyplomową przygotował pod okiem promotor dr inż. arch. Elżbiety Waszczyszyn, prof. PK. Interesuje się powojennym modernizmem, dlatego w jego pracy dawny Ośrodek Postępu Technicznego w Katowicach znów tętni życiem.
Praca podejmuje temat ochrony skazanego dziś na powolną degradację Pawilonu CG byłego Ośrodka Postępu Technicznego w Katowicach. Obiekt ten będący owocem współpracy Jerzego Gottfrieda z inżynierem Włodzimierzem Feiferkiem, był w czasie swojego powstania budowlą awangardową, nawet na tle podobnych, zagranicznych realizacji Freia Otto czy Rene Sargera. Tym co decyduje o jego wyjątkowości, jest jedna z pierwszych powstałych na terenie Polski konstrukcji cięgnowych dachu, wykonana z lin ze stali nierdzewnej, tworzących siatkę w kształcie paraboloidy hiperbolicznej. Dzięki temu projektanci uzyskali obszerną przestrzeń wystawową z zadaszeniem niewymagającym podpór pośrednich oraz mogącą być dowolnie rozbudowywaną dzięki zastosowaniu segmentowej konstrukcji wsporczej z żelbetowych filarów.
Pawilon CG jest obecnie jedynym obiektem byłego Ośrodka Postępu Technicznego, który oparł się próbie czasu, jednak ze względu na postępującą w coraz szybszym tempie degradację, wymaga on natychmiastowych działań by ochronić jego unikatową bryłę przed dalszym zniszczeniem i podzieleniem losu pozostałych obiektów wystawienniczych Ośrodka. Przez lata, teren ten był miejscem prezentowania najnowszych zdobyczy techniki i osiągnięć naukowych, również na polu architektury, która prócz oferowania przestrzeni wystawienniczych sama w sobie była eksponatem w czasie organizowanych tu wystaw czy targów. Obecnie, jest to całkowicie opustoszała i zapomniana przestrzeń, wypełniona zaniedbaną roślinnością i gruzem, do której od lat nie zaglądnął żaden zwiedzający, podążający alejkami Parku Śląskiego. Powyższy projekt ma na celu zmianę tej sytuacji i poprzez rewitalizację, niewielkiego w stosunku do całości terenu, skrawka przestrzeni, dać impuls do jej całkowitego odnowienia. Pawilon, jako najbardziej wartościowy budynek w okolicy, powinien zostać wyeksponowany w przestrzeni tak, by zwiedzający mogli jak najlepiej doświadczać jakości jego architektury, a przy tym stać się centrum nowego Parku Nauki, mieszczącego na powierzchni współczesne laboratoria i centra wiedzy. W ten sposób historia Ośrodka Postępu Technicznego otrzymałaby swój logiczny ciąg dalszy, wchodząc w XXI wiek. Ta idea towarzyszyła procesowi projektowania od samego początku.
Wybór funkcji dla pawilonu nie jest przypadkowy. Dynamiczna bryła budynku jednoznacznie podsunęła rozwiązanie problemu dopasowania odpowiedniej dziedziny nauki, mającej zapuścić korzenie w zrewitalizowanym obiekcie. Z uwagi na jego skrzydlatą formę, przypominającą w niektórych miejscach statki kosmiczne znane z literatury fantastycznej czy z kinematografii, a także wydarzenia jakie miały tu miejsce w przeszłości, zaważyły na powiązaniu budynku z najnowszymi technologiami. Stąd wziął się pomysł na zaadaptowanie przestrzeni okrytej falującymi połaciami wiszących dachów, na dom współczesnej myśli technicznej, uosabianą najpełniej przez wyścig, w którym stawką jest zdobycie kosmosu. Niewątpliwie, przemysł kosmiczny stanie się wkrótce znaczącą gałęzią gospodarki wielu państw, tak więc konieczne jest przygotowanie również rodzimego gruntu pod jego rozwój, nawet jeśli perspektywa ta wydaje się bardzo odległa. Jest to też odpowiedź na potrzebę modernizacji śląskiego przemysłu, który coraz intensywniej poszukuje nowych kierunków rozwoju, a dla którego instytut działający w murach pawilonu stałby się drogowskazem i impulsem do działania.
Wspomniana placówka naukowa, mogłaby funkcjonować jako siedziba Centrum Technologii Kosmicznych działającego obecnie jako część Państwowej Akademii Nauk. Miałaby charakter niewielkiego ośrodka laboratoryjnego, współpracującego zarówno z kontrahentami ze sfery naukowej jak i przemysłowej, oferując przestrzeń do testowania prototypowych rozwiązań. Projekt przewiduje także możliwość rozrostu instytutu w park technologiczny, oferując w późniejszej fazie rozwoju pomieszczenia biurowe i laboratoryjne dla kosmicznych start-upów, które znalazły by w tej przestrzeni odpowiednie warunki do działania. Idea ta zakłada wykorzystanie byłego biurowca wykorzystywanego niegdyś przez administrację Ośrodka Postępu Technicznego, którego ciekawa forma tworzy z pawilonem CG spójną całość. Niestety, jego powierzchnia wraz z powierzchnią pawilonu, przekracza dopuszczalną w tym opracowaniu wartość, tak więc nie jest on objęty szczegółowym projektem, a jedynie ujęty w koncepcji zagospodarowania terenu jako możliwość przyszłej rozbudowy.
W koncepcji rewitalizacji pawilonu nie przewidziano znaczących ingerencji w jego formę. W celu poprawienia estetyki i termoizolacyjności dachu zaproponowano wymianę jego poszycia na dach zielony, tak jak w przypadku rozległego tarasu będącego dachem dolnej części budynku. Dodatkowo przewidziano wykonanie w najszerszej części tarasu otworu, pozwalającego stworzyć na niższym poziomie zielone atrium, doświetlające zlokalizowane wokół niego pomieszczenia. Konieczna była również wymiana stolarki okiennej, która nie spełnia współczesnych wymagań termoizolacyjnych. Wymiana ta jednak została przewidziana z zachowaniem oryginalnego kształtu szklenia tak by nie wpływać na wyraz architektoniczny obiektu, przewidziany przez jego autora. W przypadku elewacji południowej dolnego poziomu, wcześniej pełniącego funkcję techniczną, przewiduje się powrót do oryginalnych podziałów elewacji, widniejących na rysunkach projektowych.
Projekt zakłada zachowanie pierwotnego podziału funkcjonalnego budynku na dwa poziomy, jednak ze zmianą charakteru stref, które dotąd im odpowiadały. Główne wejścia do budynku zostały zaprojektowane od strony południowej i znajdują się one w dolnej części pawilonu skąd prowadzą do ogólnodostępnej strefy centrum nauki oraz do instytutu badawczego. Część ogólnodostępna w strefie wejściowej składa się z recepcji, szatni, sali warsztatowej, zaplecza socjalnego, higieniczno-sanitarnego oraz technicznego zawierającego pomieszczenia na wszystkie niezbędne przyłącza. Pomiędzy centrum nauki a instytutem zaprojektowano przejście. Hol wejściowy centrum nauki został połączony z pawilonem wystawowym znajdującym się piętro wyżej, za pomocą schodów oraz platformy osobowej. Przestrzeń pawilonu otrzymała podziały ze szklanych ścian kurtynowych, tak by z jej ogromnej powierzchni wygospodarować miejsce na kawiarnię znajdującą się na wschodnim krańcu budynku oraz na salę wykładową po zachodniej stronie. Oba te pomieszczenia posiadają własne wyjścia na zewnątrz. Od strony zachodniej wykorzystano istniejące wrota, służące niegdyś wprowadzaniu eksponatów do sali wystaw, a w części gastronomicznej zaprojektowano dwa wyjścia; główne wejście do kawiarni od strony wschodniej i kolejne od strony południowej prowadzące na zielony taras. Do przestrzeni pawilonu zostały wprowadzone dwie romboidalne bryły, o górnych powierzchniach powtarzających paraboliczny kształt dachu budowli, mieszczących węzły sanitarne dla sali wykładowej oraz zaplecze kawiarni.
Przestrzeń instytutu znajdującego się na dolnym poziomie obiektu, została skoncentrowana wokół wewnętrznego dziedzińca, który powstał poprzez wykonanie otworu w istniejącym stropie tarasu. Pozwala on doświetlić umieszczone wokół niego laboratoria a także stwarza przestrzeń rekreacji dla pracowników. Od strony południowej swoje miejsce znalazły gabinety dyrektorów wraz z sekretariatem i salą konferencyjną, oraz pomieszczenia ochrony, pomieszczenia socjalne i szatnie. Na wprost wejścia w głównym korytarzu od strony południowej, projekt zakłada umieszczenie recepcji instytutu. Najbardziej oddalone od przeszklonych ścian pomieszczenia zostały wykorzystane do celów technicznych. Powtarzają one linię odgraniczającej wnętrze budynku od strony północnej ściany oporowej. W umieszczonym najdalej od wnętrza pomieszczeniu ulokowano wentylatornię. Po jej wschodniej stronie została umieszczona serwerownia z archiwum oraz węzłem sanitarnym z toaletą dla niepełnosprawnych. Po stronie zachodniej, z uwagi na bliskość laboratoriów, umieszczono pomieszczenia związane z działalnością instytutu, niewymagające dostępu światła czyli magazyny oraz pomieszczenie czystego montażu.
Czytaj też: Architektura PRL | Katowice | Modernizm | Renowacja | whiteMAD na Instagramie
źródło: Michał Stryjski
