Dwór w Jaszczowie to drewniany, parterowy budynek wybudowany na początku XIX wieku. W swojej historii należał on do kilku znanych rodzin, w tym do gen. Ludwika Kickiego. Lata zaniedbań doprowadziły obiekt do daleko posuniętej ruiny. Z dawnego dworu zachowały się jedynie częściowo ściany i kominy. Obecnie budynek jest własnością prywatną i został pieczołowicie odrestaurowany. Obiekt zaliczany jest do jednych z najstarszych dworów drewnianych na Lubelszczyźnie.
Dwór w Jaszczowie jest przykładem staropolskiego dworu z okresu klasycyzmu, z bogatą historią i zachowanymi elementami charakterystycznymi dla tego okresu. Został wzniesiony w 1812 roku jako budynek drewniany, częściowo podpiwniczony, o stropach belkowo-deskowych i czterospadowym dachu z więźbą o konstrukcji stolcowej. Pokrycie dachu stanowił gont. Elewacja frontowa dworu posiadała dziewięć osi, z portykiem kolumnowym akcentującym oś główną, natomiast elewacja ogrodowa miała osiem osi i taras ze schodami. Wnętrze budynku rozplanowane było symetrycznie, z szeroką sienią na osi frontowej i salonem od strony ogrodu. Stamtąd był dostęp do przyległych pomieszczeń w obydwu skrzydłach.
Dwór w 1927 r. Fot. zabytek.pl/karta zabytku
Podłogi w pomieszczeniach dworu w Jaszczowie były drewniane, wykonane z desek położonych na legarach. W dwóch narożnych pomieszczeniach podłogi wykonano z glinobitki. Drewniane drzwi zewnętrzne od strony ogrodu przeszklono. Dwuskrzydłowe okna z okiennicami zamontowano na zawiasach krzyżowych i francuskich. Drzwi wewnętrzne były dwuskrzydłowe. Wyposażenie wnętrz dworu w Jaszczowie było dość skromne, lecz z dbałością o detale. Ważniejsze pomieszczenia na parterze posiadały ozdobne piece kaflowe, które zwieńczono dekoracyjnymi gzymsami i koronami z motywami roślinnymi. W saloniku, przyległym do sieni frontowej, oprócz zdobionego pieca, znajdował się glazurowany kominek z bogatą manierystyczną ornamentacją.
Na poddaszu wzniesiono dodatkowo dwa kominki, usytuowane naprzeciw siebie przy wewnętrznych ścianach kominów środkowych. Zdobione były stylizowaną ornamentyką roślinną wykonaną w gipsie. Salon „ogrodowy” ozdobiono malarską dekoracją w postaci portretów królewskich umieszczonych pod sufitem. Dekoracja ta została później zamalowana pobiałą. Wokół dworu rozciągał się park, a w jego pobliżu stał zbór ariański z przełomu XVI i XVII wieku, zamieniony na oficynę. W czasie II wojny światowej oficyna została częściowo zniszczona, a następnie rozebrana.
Na początku XIX wieku dwór należał do rodu Kickich. Fundatorem nowej budowli w 1812 roku został Onufry hrabia Kicki, marszałek Trybunału Lubelskiego i kasztelan Księstwa Warszawskiego. Po jego śmierci dwór przeszedł w ręce jego bratanka, gen. Ludwika Kickiego, który zginął w bitwie pod Ostrołęką. Wdowa po Ludwiku, Natalia z Bisspingów, zapisała dobra jaszczowskie swojemu chrześniakowi Henrykowi hr. Potockiemu. Ten wkrótce sprzedał je Antoniemu i Wojciechowi hr. Roztworowskim. Następnie dwór nabył Kazimierz Poniatowski, który gospodarował tu ze swoim synem Juliuszem do 1932 roku. Po sprzedaży dwór przeszedł w ręce Czesława Konczewskiego.
Dwór w Jaszczowie przed i po odbudowie. Fot. Grzegorz Brzeczykowski
Następnie właścicielami zrujnowanego już obiektu zostali Zdzisław i Helena Podgórscy, którzy mieszkali w nim do końca życia. Jednymi z ostatnich właścicieli dworu byli Pisarkowie, z których Walery Pisarek był profesorem Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie i znanym językoznawcą. W kolejnych latach budynek popadał w stopniową ruinę. Zawaleniu uległ dach, stropy, piece, kominki czy podłogi. Zdewastowany zabytek nabyła na początku XXI w. prywatna osoba, która z wielką pieczołowitością przywróciła mu dawny blask. Odbudowa zakończyła się w 2015 roku. Dwór w Jaszczowie jest piękny jak dawniej.
Obiekt jest wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/105 z 30 listopada 1966 roku.
Źródło: zabytek.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Elewacja | Drewno | Historia | Wille i rezydencje | Ciekawostki
