Zabytkowy dwór w Kaskach, miejscowości położonej w gminie Baranów, stopniowo odzyskuje swój dawny blask. Właśnie zakończył się drugi etap prac remontowo-konserwatorskich, obejmujących renowację elewacji oraz odtworzenie tynków wewnętrznych. Projekt został zrealizowany dzięki dotacji Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Sto tysięcy złotych przyznał sejmik województwa mazowieckiego, a środki trafiły do gminy Baranów za pośrednictwem Fundacji Logart, która od lat opiekuje się tym wyjątkowym obiektem.
Dwór w Kaskach o klasycystycznym rodowodzie
Dwór w Kaskach to znakomity przykład klasycystycznej architektury ziemiańskiej z przełomu XVIII i XIX wieku. Wzniesiony został prawdopodobnie dla rodziny Szymanowskich na miejscu starszej, drewnianej siedziby, która według źródeł istniała jeszcze w 1760 roku. Mimo że nie znamy nazwiska jego projektanta, forma i kompozycja świadczą o talencie i doświadczeniu architekta. Parterowy budynek nakryty jest czterospadowym dachem. Na osi fasady znajduje się portyk kolumnowy wsparty na dwóch parach toskańskich półkolumn, zwieńczony klasycznym trójkątnym naczółkiem. W elewacji ogrodowej umieszczono półkolisty ryzalit salonu, natomiast naroża budynku zaakcentowano pełnoplastycznymi kolumnami, które dodają lekkości całej bryle. Układ wnętrza – z sienią i salonem ustawionymi na przecięciu osi – jest charakterystyczny dla rezydencji ziemiańskich i świadczy o wpływach architektury pałacowej. Taki typ kompozycji dominował na polskiej wsi aż do II wojny światowej i stanowił świadectwo aspiracji estetycznych ówczesnych właścicieli.
Właściciele i dzieje majątku
Pierwsze wzmianki o Kaskach pochodzą z XVII wieku. Wówczas miejscowość należała prawdopodobnie do rodziny Siesickich. Od XVIII wieku do końca XIX stulecia majątek znajdował się w rękach Szymanowskich, m.in. Franciszka Szymanowskiego, pełniącego funkcję starosty i rejenta koronnego. W 1880 roku Kaski przeszły w ręce rodziny Potockich, później Bacciarellich, a od 1900 roku należały do Szymańskich. W latach 20. XX wieku właścicielem był Franciszek Szymański, a cały majątek obejmował wówczas 194 hektary. W tym samym czasie w Kaskach funkcjonowała także mniejsza, 60-hektarowa własność, zarządzana przez Hieronima Niedzińskiego.
Powojenna historia i nowe otwarcie
Po II wojnie światowej dwór przekształcono w budynek użyteczności publicznej. Przez wiele lat mieściła się tu szkoła podstawowa, a w latach 60. funkcjonowała tutaj także wiejska klubokawiarnia, będąca miejscem popularnych potańcówek dla okolicznej młodzieży. Wspomnienia mieszkańców mówią o wieczorkach tanecznych, na które przybywano rowerami, przemierzając pobliskie pola. W latach 90. budynek został opuszczony, a następnie przeszedł w ręce prywatne. W 1959 roku dwór wpisano do rejestru zabytków, jednak ten status nie uchronił obiektu przed częściową ruiną.
Dwór w Kaskach – prace trwają dalej
Obecne działania konserwatorskie to kolejny krok ku pełnej renowacji tej cennej ziemiańskiej siedziby. Choć drugi etap remontu dobiegł końca, planowane są dalsze prace, które pozwolą w pełni przywrócić dworowi w Kaskach jego historyczny charakter i znaczenie.
Źródło: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków, dipp.info.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Elewacja | Metamorfoza | Historia | Wille i rezydencje | Ciekawostki
Dwór w Kaskach w 2010 i 2025 roku. Fot. Jakub Korwin-Szymanowski i WUOZ w Warszawie
