Berlin jest znany jako jedno z najważniejszych skupisk europejskiego modernizmu. W międzywojniu zrealizowano tutaj liczne projekty z najwyższej półki, które kształtowały wizerunek nowoczesnego miasta i wpływały na kierunki rozwoju architektury XX wieku. Mówiąc o berlińskiej odmianie modernizmu nie sposób nie wspomnieć o Shell-Haus. Jest to biurowiec o falującej elewacji, zaprojektowany przez Emila Fahrenkampa. Efektowny gmach uznaje się powszechnie za klejnot pośród wszystkich dzieł, jakie powstały w stolicy Niemiec w latach 20. i 30. XX w.
Geneza i lokalizacja Shell-Haus
Shell-Haus wybudowano w latach 1930–1932 przy ulicy Reichpietschufer 60–62 w dzielnicy Tiergarten. Budynek powstał jako siedziba przedsiębiorstwa Rhenania-Ossag Mineralölwerke AG z Hamburga, które po II wojnie światowej działało pod nazwą Deutsche Shell AG. Projekt wyłoniono w konkursie rozstrzygniętym w 1929 roku, w którym uczestniczyło pięciu architektów. Od 2012 roku obiekt stanowi część berlińskiej siedziby Federalnego Ministerstwa Obrony, obok kompleksu Bendlerblock.
Architektura i rozwiązania techniczne
Shell-Haus został wybudowany przy użyciu konstrukcji stalowego szkieletu na planie o powierzchni 2700 m kw. Obiekt reprezentuje styl Nowej Rzeczowości i uchodzi za jedną z najważniejszych biurowych realizacji okresu Republiki Weimarskiej. Charakter budynku wyznacza elewacja o rytmicznie ukształtowanych pionowych falach mających zróżnicowane wysokości. Pomiędzy nimi poprowadzono długie pasma okien, które wzmacniają horyzontalny układ bryły i ciągną się przez zaokrąglone narożniki. Ściany wypełniono gazobetonem i obłożono płytami z rzymskiego trawertynu pochodzącego z Tivoli. W gmachu zastosowano też nowatorskie rozwiązanie mające ograniczyć drgania wywoływane ruchem ulicznym. Pod chodnikami wokół budynku umieszczono powietrzne szczeliny, które tłumiły wibracje przenoszące się na stalową konstrukcję.
Zniszczenia wojenne Shell-Haus i jego dalsze losy
W 1934 roku w budynku ulokowała się niemiecka marynarka wojenna, wcześniej stacjonująca w pobliskim Bendlerblock. Podczas II wojny światowej w piwnicach działał szpital wojskowy. W ostatnich dniach walk o Berlin Shell-Haus doznał dość poważnych uszkodzeń (zwłaszcza górne kondygnacje). Po zakończeniu wojny w obiekcie umieszczono centralną administrację przedsiębiorstwa energetycznego Bewag, które nabyło budynek w 1952 roku po naprawieniu zniszczeń. W latach 1965–1967 na sąsiednim terenie przy Sigismundstraße wzniesiono dwa nowe budynki biurowe projektu Paula Baumgartena, również w stalowej konstrukcji. Shell-Haus został wpisany do rejestru zabytków w 1958 roku, jednak dobudowane w latach 60. obiekty nie uzyskały tego statusu, a wniosek o ich ochronę złożony w 1995 roku został odrzucony.
Spory o renowację i nagrody
W latach 80. i 90. pojawiły się spory dotyczące sposobu renowacji Shell-Haus. Spółka Bewag uznawała prace konserwatorskie za zbyt kosztowne. W pierwszej połowie lat 80. odnowiono jedynie elewację od strony dziedzińca, jednak wykonano to w sposób niezgodny z wymogami ochrony zabytków. Dopiero w 1997 roku rozpoczęto pełną modernizację obiektu, której koszt początkowo szacowano na 50 mln marek. Prace zakończono w lutym 2000 roku, a ostateczne wydatki wyniosły około 80 mln. W ramach renowacji wymieniono wszystkie płyty z trawertynu, do czego konieczne było ponowne uruchomienie nieczynnego kamieniołomu w okolicach Rzymu. Za wzorową realizację prac Bewag otrzymał w 2000 roku berlińską nagrodę konserwatorską, jaką jest medal Ferdinanda von Quasta. Architekci Burckhardt i Christoph Fischer, autorzy projektu odnowienia elewacji, zostali wyróżnieni rok później specjalną nagrodą Niemieckiego Konkursu Kamienia Naturalnego. Decyzja o niemal całkowitej wymianie oryginalnej fasady spotkała się z kontrowersjami, lecz uznano ją za jedyny sensowny sposób na wierne odtworzenie pierwotnego wyglądu budynku.
Nowe funkcje i współczesność Shell-Haus
W 2000 roku Bewag sprzedał cały kompleks firmie Viterra Gewerbeimmobilien GmbH, która pięć lat później została częścią Deutsche Annington. Nowy właściciel zdecydował o rozbiórce powojennych dobudówek i postawieniu w ich miejscu hotelu Maritim z 500 pokojami, którego koszt wyniósł około 300 mln marek. Hotel został otwarty w sierpniu 2005 roku. Obecnie Shell-Haus służy Ministerstwu Obrony i niezmiennie zachwyca swoimi eleganckimi kształtami i jakością wykonania. To jeden z nielicznych biurowców z okresu Republiki Weimarskiej zachowanych w tak dobrym stanie. Architekt Meinhard von Gerkan w rozmowie z „Berliner Morgenpost” określił Shell-Haus jako najpiękniejszy budynek w Berlinie.
Źródło: berlin.de, architectuul.com
Czytaj też: Berlin | Niemcy | Modernizm | Podróże | whiteMAD na Instagramie
Shell-Haus tuż po wojnie i dziś. Fot. media.iwm.org.uk i Google Maps
