Gdańsk ma nowy zabytek. Dworzec w Oliwie oraz cały towarzyszący mu zespół zabudowań został właśnie wpisany do rejestru. Ochroną objęto również historyczny peron dalekobieżny wraz z infrastrukturą, podziemny tunel z wyjściami na perony, dawne warsztaty, toalety, magazyn kolejowy, budynek nastawni oraz otaczający teren ze starodrzewem. To decyzja, która podkreśla znaczenie tego miejsca zarówno w kontekście historycznym, jak i architektonicznym.
Historia dworca sięga lat 1869-1870, kiedy w Oliwie pojawiła się linia Kolei Pomorza Tylnego, stanowiąca część większego projektu Towarzystwa Kolei Berlińsko-Szczecińskiej. Połączenie to prowadziło ze Słupska do Gdańska, obejmując takie miejscowości jak Lębork, Wejherowo, Reda i Sopot. Była to trzecia kolejowa inwestycja na terenie Gdańska, a zarazem pierwsza, która połączyła miasto z Wrzeszczem oraz dalej – z Pomorzem Środkowym i Zachodnim. Usytuowanie linii kolejowej w Oliwie wytyczono wzdłuż historycznej drogi łączącej Gdańsk z Sopotem. Budynek dworca, noszącego początkowo nazwę Oliva, wzniesiono w miejscu polnej drogi prowadzącej ku wybrzeżu Zatoki Gdańskiej. Mimo upływu lat układ przestrzenny zespołu dworcowego z lat 1870-1939 pozostał w dużej mierze nienaruszony, a jego architektura wciąż odzwierciedla pierwotne założenia.
Dworzec w Oliwie w latach 70. Źródło: PP Pracownie Konserwacji Zabytków Oddział w Gdańsku, Pracownia Dokumentacji Naukowo-Historycznej
Chociaż na przestrzeni dekad obiekt przeszedł pewne zmiany, m.in. otynkowanie budynku, modyfikacje stolarki okiennej i drzwiowej czy adaptację wnętrza północnego skrzydła, nie wpłynęło to znacząco na jego historyczną wartość. Co więcej, część tych zmian można odwrócić, przywracając dawny charakter dworca. Wpis do rejestru zabytków nie oznacza całkowitego zakazu modernizacji. Wręcz przeciwnie – możliwe są prace remontowe i adaptacyjne, pod warunkiem poszanowania historycznej substancji obiektu. To krok w kierunku ochrony dziedzictwa, który pozwala zachować dla przyszłych pokoleń ważny element krajobrazu Gdańska. Jak podkreślają specjaliści, dworzec oliwski jest świadectwem przeszłości, ilustrującym rozwój regionu oraz zmiany społeczno-gospodarcze.
Decyzja o wpisie do rejestru zabytków została podpisana przez Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, Dariusza Chmielewskiego, 3 marca 2025 roku. Choć nie jest jeszcze prawomocna, stanowi ważny krok w kierunku ochrony i zachowania historycznego charakteru tego miejsca.
Źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Gdańsku
Czytaj też: Architektura w Polsce | Elewacja | Zabytek | Historia | Gdańsk
