Pośród malowniczych krajobrazów Karkonoszy, na skraju jeleniogórskiego Jagniątkowa, skrywa się prawdziwa perła architektury i kultury – willa „Łąkowy Kamień”. To właśnie tutaj swój azyl znalazł Gerhart Hauptmann. Był to wybitny dramaturg, laureat literackiej Nagrody Nobla z 1912 roku, a zarazem jeden z najważniejszych przedstawicieli niemieckiego naturalizmu. W tej niezwykłej rezydencji powstawały jego największe dzieła, natomiast dzisiaj mieści się tu muzeum poświęcone m.in. jego życiu i twórczości. Wśród licznych pomieszczeń, jedno przyciąga uwagę w sposób szczególny. Hala Rajska to magiczny hol, który zachwyca od pierwszego spojrzenia.
Willa Hauptmanna – zamek na wzgórzu
Hauptmann rozpoczął budowę willi w 1900 roku, tuż po zakupie działki położonej na wzgórzu porośniętym trawami i porozrzucanymi formacjami granitowych skał. Za projekt domu z charakterystyczną wieżą, będącego mieszanką stylów historyzmu i neorenesansu, odpowiadał berliński architekt Hans Grisebach. Już po roku monumentalna rezydencja była gotowa. Solidna, a zarazem elegancka willa, której nazwa „Wiesenstein” (czyli „Łąkowy Kamień”) doskonale oddawała zarówno jej charakter, jak i wyjątkowe położenie. Z okien i tarasu rozpościerał się panoramiczny widok na Karkonosze – krajobraz, który niejednokrotnie inspirował twórczość Hauptmanna.
Willa Hauptmanna. Autor zdjęcia: Marek W/fotopolska.eu
Hala Rajska i jej narodziny
Choć sama willa imponowała rozmachem od początku, klatka schodowa zyskała swój zachwycający wygląd dopiero w 1922 roku. Z okazji 60. urodzin Gerharta Hauptmanna, jego przyjaciel i artystyczny współpracownik, malarz Johannes Maximilian Avenarius, podjął się udekorowania przestrzeni holu. Prace nad wystrojem obszernego pomieszczenia trwały osiem miesięcy. Artysta w tym czasie pokrył ściany i sufit malowidłami o przeróżnej tematyce. Polichromie przedstawiają motywy biblijne i roślinne, postacie z mitologii i dramatów Hauptmanna, a także portrety członków rodziny, m.in. żony pisarza Margarethe Marschalk i syna Benvenuta. Tak narodziła się Hala Rajska (Paradieshalle) -miejsce, które do dziś stanowi najbardziej fascynującą część dawnego domu pisarza i jedno z najpiękniejszych wnętrz w Jeleniej Górze. Projekt i wykonanie malowideł zostały sfinansowane prawdopodobnie przez Maxa Pinkusa, żydowskiego przedsiębiorcę z Prudnika i oddanego przyjaciela Hauptmanna.
Atmosfera z innego świata
W centrum Hali Rajskiej dominują masywne, rzeźbione drewniane schody, prowadzące na emporę. Ich jasne stopnie pokrywa intensywnie różowy dywan – detal zaskakujący, ale idealnie wpisujący się w teatralny nastrój wnętrza. Podłogę pomieszczenia wyłożono terakotą w odcieniach brązu i niebieskiego, ułożoną w geometryczną mozaikę. Pod emporą umieszczono dodatkowo efektowny kominek. Każdy szczegół wydaje się tu przemyślany: od ozdobnych kolumn i balustrad, po subtelne światłocienie malowane przez kinkiety i witraże w oknach. Hala Rajska działa na zmysły niczym portal do rzeczywistości utkanej z wyobraźni. Sceny niczym z baśni ożywają w żywych barwach czerwieni, zieleni, żółci i błękitu, płynnie wypełniając całą przestrzeń, aż po sam sufit. Krzyżowo-żebrowe sklepienie, pomalowane na głęboki granat i rozświetlone subtelnym blaskiem złotych lamp, przypomina rozgwieżdżone nocne niebo. Efekt ten dopełnia magii miejsca i nadaje mu niemal mistyczny charakter.
Hala Rajska: miejsce, które mówi
Gerhart Hauptmann nazywał swoją willę „zamkiem sprzeciwu i obrony” oraz „odbudową duszy”. Nic dziwnego – to właśnie tu, w zaciszu górskiego krajobrazu, powstawały jego najważniejsze dzieła. Gerhart Hauptmann zmarł 6 czerwca 1946 roku w swoim domu w Jagniątkowie. Hala Rajska, choć pełniła funkcję reprezentacyjnego holu, była czymś znacznie więcej. Stanowiła symbol twórczej przemiany i przestrzeń, gdzie świat realny spotykał się z duchowym. Patrząc z dzisiejszej perspektywy obiektywnym okiem, technicznie i kompozycyjnie malarstwo zdobiące pomieszczenie nie jest perfekcyjne, ale kolory i rozmach całości polichromii powodują wielki zachwyt u oglądających.
Muzeum pełne historii
Dziś willa „Łąkowy Kamień” pełni funkcję Muzeum Miejskiego „Dom Gerharta Hauptmanna” w Jeleniej Górze. Misją instytucji jest nie tylko upamiętnienie twórczości noblisty, ale i popularyzacja wielokulturowego dziedzictwa Dolnego Śląska. W siedmiu salach ekspozycyjnych można zobaczyć m.in. oryginalny gabinet pisarza, jego bibliotekę, jadalnię oraz liczne dokumenty, listy, pierwsze wydania dzieł, a także nowoczesną wystawę multimedialną. Muzeum tętni życiem kulturalnym, organizując konferencje, spotkania autorskie, warsztaty oraz wydarzenia literackie i edukacyjne.
Źródło: Muzeum Miejskie „Dom Gerharta Hauptmanna” w Jeleniej Górze
Czytaj też: Wnętrza | Architektura w Polsce | Historia | Malarstwo | Ciekawostki
