W dawnej Warszawie, będącej miastem o średniowiecznym rodowodzie, zarówno rynek staromiejski, jak i rynek Nowego Miasta, stanowiły centrum ówczesnego życia handlowego. Rozwój miasta oraz powstawanie jurydyk (małych prywatnych miasteczek), spowodowały, że dookoła Warszawy powstawały place targowe, skupiające życie handlowe lokalnych społeczności. Do dzisiaj w topografii miasta możemy odnaleźć ich pozostałości, m. in. Plac Dąbrowskiego czy Grzybowski. Później, wraz z rozwojem przemysłu i wzrostem świadomości społeczeństwa, zaczęto wznosić hale targowe. Pierwszymi tego typu realizacjami w mieście, powstałymi na przełomie XIX i XX w. były Hale Mirowskie, zachwycające nowoczesnością ubraną w historyzujący kostium.
Wzniesiono je w latach 1899–1902 w miejscu częściowo rozebranych Koszar Mirowskich. Ich nazwa, przejęta od nazwy koszar, pochodzi od nazwiska pułkownika, dowódcy i starosty – Wilhelma Miera. Projektantami hal byli: Bolesław Milkowski, Ludwik Panczakiewicz, Apoloniusz Nieniewski oraz Władysław Kozłowski. Zaprojektowali oni dwa budynki o długości 95,4 m i szerokości 42,8 m. Nad wejściami umieszczono cynkowe kartusze z warszawską Syreną. Budynki umożliwiały lepszą organizację handlu i podniesienie warunków higienicznych sprzedaży, dzięki przeniesieniu jej z otwartej przestrzeni do zamkniętych pomieszczeń.
Hala na początku XX w.
W halach wydzielono 515 stanowisk handlowych, a miasto wydzierżawiło powstałe stragany (ustawiono je według rodzajów sprzedawanych produktów) i sklepy indywidualnym przedsiębiorcom. Sprzedawano tam produkty spożywcze oraz przedmioty związane z gospodarstwem domowym.
Przed wybuchem II wojny światowej w 1939 roku w halach działało około 900 punktów sprzedaży. Do zniszczenia w 1944 roku były największym w Warszawie obiektem handlowym. Obok znajdowały się także dwa inne skupiska handlu detalicznego: Gościnny Dwór oraz Bazar Janasza. Handlowano także na ulicach sąsiadujących z placem Mirowskim i placem Żelaznej Bramy, a cały ten obszar był czasem nazywany „brzuchem Warszawy”.
Pierwsze lata wojny nie przyniosły większych zniszczeń. Budynki ucierpiały dopiero podczas powstania warszawskiego. 1 sierpnia 1944 roku doszło do walk o wschodnią halę, w której znajdowały się niemieckie warsztaty samochodowe. 5 i 6 sierpnia, podczas ataku wojsk niemieckich w kierunku placu Piłsudskiego i towarzyszących mu bombardowań lotniczych, obydwie hale zostały spalone. 6 sierpnia, po ciężkich walkach zostały zdobyte. Okolicznych mieszkańców spędzono do rozbierania barykad, a następnie rozstrzelano. Ich zwłoki zostały spalone przez Verbrennungskommando Warschau. Na drugi dzień powstańcy podjęli udaną próbę uwolnienia grupy osób przetrzymywanych w halach.
Hala Mirowska na pocz. XX w. i obecnie
Po wojnie początkowo nie planowano odbudowy okolic placu Żelaznej Bramy i Hal Mirowskich. Planowano wyburzyć pozostałości budynków i urządzić na ich miejscu park. Odstąpiono jednak od tego planu i wypalone hale zostały odbudowane.
Hala zachodnia (Mirowska) od 1962 roku ponownie zaczęła pełnić funkcje handlowe. W latach 60. XX wieku do fasady hali dodano duży modernistyczny betonowo-szklany pawilon handlowy. Od 1974 roku użytkownikiem hali jest „Społem” WSS Śródmieście, która w 1997 roku kupiła budynek. Przyległy teren przekazano jej w wieczyste użytkowanie. W latach 50. na zachodniej ścianie Hali Mirowskiej umieszczono tablicę Tchorka upamiętniającą masakrę ludności cywilnej z sierpnia 1944 roku. W 2011 roku hala przeszła generalny remont.
Hala Mirowska na pocz. XX w. i obecnie
Widok spod hali w kierunku zachodnim, lata 30.
Hala Mirowska w latach 70. i obecnie.
Widok na halę w latach 40. i dziś.
Halę wschodnią (Gwardii) w 1948 roku na krótko zaadaptowano na tymczasową zajezdnię autobusów miejskich. Garażowały tam zakupione we Francji autobusy Chausson. W 1953 roku hala została przekazana Milicyjnemu Klubowi Sportowemu „Gwardia” (stąd jej zwyczajowa nazwa). W tym samym roku w hali odbyły się X Mistrzostwa Europy w Boksie. Na środku hali ustawiono ring oraz trybuny na 5300 widzów. Odbywały się tam również turnieje szermiercze i koszykarskie oraz mecze tenisowe. Po 1989 roku, podobnie jak hala zachodnia, pełniła funkcje handlowe, a niewielką część zajmowała sekcja bokserska WKS „Gwardia”. W 2017 roku po przeprowadzonym remoncie wnętrz, w budynku uruchomiono targ z żywnością lokalną i ekologiczną, lokale gastronomiczne i sklepy. Powstało tam również Muzeum Boksu im. Feliksa Stamma. Właścicielem hali jest miasto.
Zmiany społeczne oraz zawirowania II wojny światowej nie wyeliminowały hal targowych z życia mieszkańców Warszawy. Obie budowle, choć są dziś częściowo zaniedbane, nadal cieszą się popularnością, a ich architektura i historia sprawiają, że są głęboko zakorzenione w strukturze i przestrzeni miasta.
Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować:
– MIEJSCE Z HISTORIĄ: PLAC ZBAWICIELA W WARSZAWIE
– KRÓL WARSZAWSKICH PRZEPRAW: MOST KSIĘCIA JÓZEFA PONIATOWSKIEGO
– NIEISTNIEJĄCE ZABYTKI: CZERWONY PAŁAC BRANICKICH W WARSZAWIE
– PERŁY PRZEDWOJENNEJ WARSZAWY: FILHARMONIA NARODOWA KIEDYŚ I DZIŚ
Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Historia | Polska
Temat: Zabytek sztuki inżynierskiej: Hale Mirowskie w Warszawie
Źródła: humancentred.pl, wikiwand.pl, warszawa1939.pl, historiaposzukaj.pl, fotopolska.eu, NAC, warszawyhistoriaukryta.blogspot.com
