Dom Wedla, znany także jako kamienica Jana Wedla, jest jednym z najważniejszych przykładów modernistycznej architektury w Warszawie. Budynek położony na rogu ulic Puławskiej i Madalińskiego jest nie tylko ikoną funkcjonalizmu, ale również wyjątkowym przykładem harmonii estetyki i praktyczności w architekturze miejskiej lat 30. XX wieku.
Kamienica została wzniesiona w latach 1935–1936 według projektu Juliusza Żórawskiego na zlecenie Jana Wedla, znanego przemysłowca i właściciela firmy E. Wedel. Projekt ten realizował założenia nowoczesnej architektury sformułowane przez Le Corbusiera. Zastosowanie wolnego planu, opartego na stalowej konstrukcji, pozwoliło uniknąć ciasnych dziedzińców i zapewniło większą otwartość przestrzeni. Uwolniony parter nie tylko podkreślał lekkość bryły, ale także miał praktyczne znaczenie, umożliwiając swobodny przepływ powietrza.
Kamienica w 1936 roku. Źródło: Mazowiecka Biblioteka Cyfrowa
Na płaskim dachu zaprojektowano taras rekreacyjny, osłonięty betonową kratownicą, która pierwotnie wspierała neon reklamowy Wedla. Pasmowe okna horyzontalne wprowadzały więcej światła do wnętrz, a całość wzbogacono artystycznymi detalami, takimi jak płaskorzeźby i wyjątkowe wykończenia elewacji, podkreślającymi nowoczesny charakter budynku. Obiekt wyróżniał się nowoczesnym wyposażeniem, w tym eleganckimi windami, chromowanymi skrzynkami pocztowymi, spalarnią odpadów, centralną anteną radiową oraz klatkami schodowymi zdobionymi dekoracyjną terakotą.
Dom Wedla w 1937 i 2024 roku. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD/Mateusz Markowski
Budynek stanowi jeden z pierwszych warszawskich przykładów konstrukcji półszkieletowej. Stalowy szkielet, w całości spawany, oparto na betonowym fundamencie z amortyzatorami z blach ołowianych i azbestowych, które tłumiły wibracje. Dzięki zastosowaniu nowoczesnych technologii możliwe było budowanie cienkich ścian wykończonych szlachetnymi materiałami, takimi jak klinkierowe kafelki i tynk z mielonym marmurem „Biała Marianna”.
Bryła budynku przyciąga uwagę swoją dynamiczną formą, przywodzącą na myśl płynący okręt. Ściany narożne są zawinięte, a płaszczyzny zewnętrzne zdają się „przeplatać”, tworząc efekt przestrzennej głębi. Fasada została starannie zaplanowana – konstrukcyjne słupy harmonijnie współgrają z rozmieszczeniem okien i loggii.
Dom Wedla w 1937 i 2024 roku. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD/Mateusz Markowski
Dom Wedla wyróżnia się bogatym wystrojem artystycznym. Na jednym z podwórzy umieszczono rzeźbę „Sielanka”, a nad wejściem do sklepu znajduje się plakieta „Tygrys” – oba dzieła autorstwa Stanisława Komaszewskiego. W holu głównej klatki schodowej Zofia Stryjeńska namalowała fresk „Taniec góralski”, który przetrwał do dziś. Dzieło przejdzie niebawem renowację, o czym pisaliśmy TUTAJ. Parter budynku mieścił sklep zakładów Wedla, którego marmurowe wnętrza zachowały się w niemal niezmienionym stanie.
W budynku znalazły się mieszkania o zróżnicowanym metrażu i standardzie, inspirowane rozwiązaniami „taniego budownictwa” Barbary i Stanisława Brukalskich. Rozkład mieszkań odpowiadał różnym potrzebom mieszkańców. W części frontowej od strony ulicy Madalińskiego znajdowały się mieszkania trzypokojowe o powierzchni 85 m kw. Skrzydło od strony ulicy Puławskiej mieściło pięciopokojowe lokale o metrażu 95–97 m kw., natomiast w oficynach podwórzowych zaprojektowano mieszkania czteropokojowe o powierzchni 80 m kw.
Podczas okupacji Dom Wedla zajmowali niemieccy oficerowie i agenci gestapo. W czasie powstania warszawskiego żołnierze batalionu „Olza” próbowali zdobyć kamienicę, jednak budynek nie został poważnie uszkodzony. W latach 60. zabudowano prześwity na parterze, co zmieniło pierwotny wygląd konstrukcji. Zniszczeniu uległ także ogród z rzeźbami na dziedzińcu kamienicy. Ślady po kulach z czasów wojny były widoczne na elewacji aż do gruntownej renowacji w latach 2008–2009, którą przeprowadzono pod kierunkiem Leszka Tischnera. W trakcie remontu zastosowano tynk o składzie niemal identycznym z oryginalnym, choć nie obyło się bez kontrowersji związanych ze skuciem historycznej elewacji.
W 2019 roku na dachu budynku odtworzono neon „E. WEDEL CZEKOLADA”, wykonany przez Muzeum Neonów. Był to ukłon w stronę historii i pierwotnego wyglądu kamienicy, która nadal zachwyca swoją formą i funkcjonalnością.
Źródło: spotkaniazzabytkami.pl, warszawa.fandom.com
Czytaj też: Kamienica | Warszawa | Architektura w Polsce | Modernizm | whiteMAD na Instagramie
