Kamienica przy ul. Wieniawskiego 21/23 w Poznaniu od dawna zwracała uwagę mieszkańców miasta. Ten imponujący budynek, wybudowany w 1904 roku, przez lata pozostawał opuszczony, a jego stan techniczny ulegał systematycznemu pogorszeniu. Mimo to, ze względu na wyjątkową architekturę, był on uważany za jeden z najpiękniejszych w tej części miasta. W obliczu postępującej degradacji nie sposób było nie zauważyć, jak bardzo marnowany jest potencjał tego miejsca. Dziś odrestaurowana willa cieszy oko, a jej wnętrza zostały zaadaptowane na potrzeby Instytutu Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk.
Nowy rozdział w historii kamienicy rozpoczął się niemal dekadę temu, kiedy to Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk (ICHB PAN) nabył budynek od Urzędu Miasta Poznania. Instytut miał ambitny plan przekształcenia zaniedbanej kamienicy w nowoczesne laboratoria. Wymagało to jednak ogromnych nakładów finansowych na kompleksowy remont, ponieważ stan techniczny budynku pozostawiał wiele do życzenia. Po kilku latach starannych przygotowań ogłoszono przetarg na realizację przebudowy w formule “zaprojektuj i wybuduj”. Wygrała go firma DEMIURG, posiadająca duże doświadczenie w renowacji i zabytkowych obiektów miejskich, takich jak Galeria Miejska Arsenał czy Dziecińca pod Słońcem.
Odrestaurowana willa. Fot. Maciej Lulko
Przed zespołem projektowym stanęło trudne zadanie – wprowadzenie nowoczesnych funkcji badawczych do budynku, który liczył sobie niemal 120 lat. Dodatkowym wyzwaniem było rozpoczęcie prac w trakcie pandemii w 2021 roku, co znacznie utrudniło realizację projektu. Największym wyzwaniem okazało się jednak zintegrowanie nowoczesnych instalacji, niezbędnych do funkcjonowania laboratoriów, z zabytkową strukturą obiektu. Katarzyna Kulińska, Kierowniczka ds. umów w firmie DEMIURG, podkreśla, że kluczowym aspektem całego procesu było zachowanie równowagi między tradycją a nowoczesnością. Współpraca z Miejskim Konserwatorem Zabytków w Poznaniu była niezbędna, aby każde działanie było zgodne z wymaganiami ochrony zabytków. Dzięki temu udało się zachować oryginalny charakter budynku, jednocześnie wprowadzając nowoczesne funkcje laboratoryjne, co sprawiło, że budynek stał się jednym z nielicznych tego typu obiektów w Polsce, a nawet w Europie.
Budynek przed i po renowacji. Zdjęcia: Tomasz Hejna LAGOMphoto
Monumentalna kamienica, pełna architektonicznych detali, takich jak witraże, luksfery, rozety, fasety oraz bogato zdobione balustrady, została pieczołowicie odrestaurowana. Elementy, których nie udało się uratować, odtworzono zgodnie z pierwotnym wzorem. Prace konserwatorskie objęły także klatki schodowe, gdzie zachowały się piękne polichromie – dekoracyjne malowidła, które można teraz podziwiać w pełnej krasie. Renowacji poddano także drzwi zewnętrzne oraz niektóre drzwi wewnętrzne. Szczególną uwagę zwrócono na detale, takie jak mosiężne klamki w drzwiach i oknach, które stanowią integralną część historii budynku. Przykładem harmonijnego połączenia tradycji z nowoczesnością są łazienki, które zaprojektowano zgodnie z najnowszymi trendami, łącząc estetykę, funkcjonalność oraz wymagania techniczne. Budynek został również dostosowany do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, poprzez dobudowanie zewnętrznego, przeszklonego szybu windowego.
Estetyka była również kluczowym czynnikiem przy projektowaniu rozwiązań związanych z gospodarką odpadami. Zamiast tradycyjnych śmietników, przy budynku zainstalowano estetyczne, małoinwazyjne kioski wrzutowe, których pojemniki znajdują się pod ziemią. W laboratoriach oraz w niektórych pomieszczeniach zrezygnowano z klasycznych grzejników na rzecz klimakonwektorów umieszczonych pod sufitami, co zapewnia wydajne ogrzewanie. Budynek został również wyposażony w nowoczesny system kontroli dostępu oraz telewizję dozorową, co zapewnia bezpieczeństwo i monitoring na najwyższym poziomie. Zewnętrzna elewacja budynku została starannie odrestaurowana, a wszystkie detale sztukatorskie, w tym balustrady, odnowiono i dostosowano do obowiązujących norm technicznych. Całość wieńczy wysoki, mansardowy dach z wieżyczkami i iglicami, nadający kamienicy wyjątkowy charakter.
Rok 2014 i odrestaurowana willa dziś. Zdjęcia: Tomasz Hejna LAGOMphoto
Radosław Piechnik, Kierownik budowy, podkreśla, że realizacja tak nowoczesnych przestrzeni w zabytkowym budynku była ogromnym wyzwaniem. Należało zharmonizować tradycję z zaawansowaną technologią, jednocześnie dbając o zachowanie najcenniejszych elementów historycznych. Lokalizacja kamienicy w centrum miasta dodatkowo komplikowała prace, ponieważ plac budowy był ciasny, a dostawy musiały być starannie planowane i realizowane mniejszymi pojazdami. 3 września 2024 roku oficjalnie otwarto Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej (CIES) Instytutu Chemii Bioorganicznej PAN w odrestaurowanej willi przy ul. Wieniawskiego 21/23 w Poznaniu. Nowoczesne laboratoria, sale edukacyjne oraz inkubator przedsiębiorczości stanowią teraz unikalną przestrzeń, która łączy w sobie bogatą historię z nowoczesnością.
W Centrum Innowacyjności i Edukacji Społecznej (CIES) mieszczą się obecnie trzy kluczowe elementy. Pierwszym z nich są zaawansowane platformy technologiczne, które wyróżniają się nie tylko na skalę krajową, ale często także europejską. Powstały one w ramach ambitnych projektów infrastrukturalnych realizowanych przez Instytut Chemii Bioorganicznej PAN. Kolejnym istotnym elementem jest inkubator przedsiębiorczości, w którym wydzielono trzy niezależne moduły, składające się z laboratorium i niewielkiego gabinetu. Moduły te będą udostępniane na okres od 2 do 3 lat naukowcom, którzy mają pomysły na komercjalizację wyników swoich badań. Ostatnią kluczową częścią CIES jest centrum edukacji społecznej. Wyposażone w nowoczesne sale wykładowe oraz laboratoria pokazowe, umożliwia młodym naukowcom, studentom oraz uczniom praktyczne zapoznawanie się z nowoczesnymi metodami badawczymi oraz codzienną pracą naukowców. Dzięki staraniom wielu osób, odrestaurowana willa przy Wieniawskiego stała się nie tylko pięknym zabytkiem, ale również nowoczesnym centrum naukowo-edukacyjnym.
Willa przed i po renowacji. Zdjęcia: Tomasz Hejna LAGOMphoto
Inwestor: Instytut Chemii Bioorganicznej Polskiej Akademii Nauk
Projektant i generalny wykonawca: DEMIURG
Czytaj też: Architektura w Polsce | Poznań | Kamienica | Renowacja | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
