Jest jak biała perła. Kościół świętego Rocha w Białymstoku

Powstawał w latach 1927-1945. Właścicielem oraz użytkownikiem kościoła jest Parafia Rzymskokatolicka Jezusa Chrystusa Króla i Św. Rocha Wyznawcy. Budynek wpisany został do rejestru zabytków w 1975 roku. Kościół świętego Rocha w Białymstoku opisujemy w ramach współpracy nawiązanej przez magazyn whiteMAD z Wojewódzkim Urzędem Ochrony Zabytków w Białymstoku. Współpraca obejmuje cykl artykułów poświęconych wybranym zabytkom Podlasia.

Historia obiektu

W 1750 r. Jan Klemens Branicki, ówczesny właściciel miasta ufundował na wzgórzu za miastem altarię p.w. Św. Rocha w której skład wchodziła kaplica otoczona cmentarzem. W 1925 r. bp wileński Jerzy Matulewicz mianował Adama Abramowicza (kanonika honorowego parafii w Goniądzu), na jego własną prośbę proboszczem tworzącej się w Białymstoku parafii św. Rocha. W maju 1925 r. nowo powołany proboszcz objął parafię i jeszcze jesienią tego roku stanął tymczasowy, drewniany kościół.

Przed 1918 r. prof. architekt Oskar Sosnowski zaprojektował nową świątynię, przekładając na język architektury litanię do Najświętszej Marii Panny. Powstał wtedy szereg szkiców, będący punktem wyjścia do opracowania ostatecznego projektu. Projekt został zatwierdzony w 1925 roku. Władze duchowne powołały Główny Komitet Budowy Kościoła Pomnika na cmentarzu św. Rocha w Białymstoku. W zorganizowanym przez Komitet konkursie wzięło udział 74 architektów. Jak wspomina proboszcz parafii, w wyniku konkursu wyróżniono 9 projektów, a do realizacji wybrano projekt Oskara Sosnowskiego.

Do budowy świątyni wykorzystano między innymi cegłę z rozebranych koszar. W 1930 roku ściany sięgnęły dachu. Do wybuchu drugiej wojny światowej budynek nie miał jeszcze posadzki. W 1938 roku zakończono roboty związane z pokryciem kościoła dachem, oszkleniem kopuły, otynkowaniem wieży i ustawieniem na niej figury Matki Bożej. Po wkroczeniu Niemców. w 1941 r., w obawie o zajęcie kościoła zaczęto odprawiać nabożeństwa. W 1940 r. wybudowano pierwsze piętro galerii. W 1942 r. ułożono w kościele posadzkę, w 1943 r. wykonano dębową ambonę, natomiast w 1945 r. wykonano ołtarz. W 1950 r. zamontowano organy. Jak widać budowa świątyni trwała długo i realizowana była etapami aż do 1946 roku, kiedy to uroczyście kościół konsekrował abp Romuald Jałbrzykowski.

W pracach nad świątynią brało udział wielu białostockich artystów m.in. Stanisław Bukowski, który kierował pracami przy zagospodarowaniu świątyni, zaprojektował również ołtarz główny oraz dwa ołtarze boczne: Matki Bożej Różańcowej i Świętego Antoniego Padewskiego. Żona Bukowskiego wykonała projekt witraża w centralnej kopule kościoła. Wystrój rzeźbiarski świątyni stanowi zwieńczenie pracy Stanisława Horno-Popławskiego. Natomiast autorem ołtarza w kaplicy Matki Bożej Ostrobramskiej, chrzcielnicy oraz ławek został Aleksander Weiss, który tworzył w oparciu o projekt Oskara Sosnowskiego.


Kościół wraz z otoczeniem składającym się z systemu wałów i plebanii zajmuje wschodnią część wzgórza św. Rocha. Wzniesienie znajduje się w centrum miasta. Oskar Sosnowski zaprojektował wyjątkowy budynek. Śmiało można powiedzieć, że był jednym z ciekawszych konstrukcji powstałych w Polsce w pierwszej połowie XX wieku.

W 1975 roku kościół parafialny świętego Rocha w Białymstoku wraz z ogrodzeniem i otaczającym go terem został wpisany do rejestru zabytków województwa podlaskiego, zaś 10 grudnia 2018 roku rozporządzeniem Prezydenta RP został uznany za Pomnik Historii.
Na przestrzeni lat 2019-2021 parafia pw. Św. Rocha w Białymstoku otrzymała dotacje Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o łącznej kwocie 320 000 tys. zł. Prace dotyczyły remontu schodów terenowych nr 1 i 2 wraz z dziedzińcem, wykończenia biegów i spoczników okładziną kamienną, remontu schodów terenowych nr 4 przy kościele oraz renowacji zabytkowych organów piszczałkowych.

źródło: Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Białymstoku

Czytaj też: Zabytek | Białystok  | Ciekawostki | Elewacja | whiteMAD na Instagramie