Kamienica Henryka Kocha w Warszawie. Skrawek przedwojennej stolicy w cieniu MDM.

·27 września 2022

Po II wojnie światowej niemal całe centrum Warszawy uległo szerokim przemianom w czasie odbudowy miasta, a właściwie budowy nowego organizmu miejskiego, wszak ponad 80% zabudowy leżało w gruzach. W rejonie obecnego pl. Konstytucji przeprowadzono kompleksową przebudowę, w wyniku której powstał reprezentacyjny plac. Choć robotnicze, monumentalne pałace pięły się w górę, ignorując przy tym przedwojenny przebieg ulic, okoliczne, stosunkowo nieliczne kamienice postanowiono zachować. Głód lokalowy powodował, że każde nadające się do zamieszkania miejsce było na wagę złota. W takich przypadkach nowa koncepcja urbanistyczna schodziła na dalszy plan. Jedną z takich enklaw przedwojennej Warszawy można spotkać przy ul. Koszykowej 49a, gdzie stoi kamienica Henryka Kocha.

Obecnie XIX-wieczna kamienica znajduje się na tyłach Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM) i jest jednym z niewielu świadectw dawnego przebiegu ulicy Koszykowej.
Trzypiętrowy dom utrzymany był w stylu eklektycznym. Niestety, nie jest znany autor projektu – większość archiwalnych dokumentów uległa zniszczeniu w czasie II wojny światowej. Dom Henryka Kocha miał dwie reprezentacyjne klatki frontowe od Koszykowej i od ówczesnej ulicy Piusa XI oraz dwie skromne klatki służbowe. Główne klatki były ozdobione sztukateriami oraz kutymi balustradami. Sklepienie w przejściu bramnym pokryto polichromią.

Standard apartamentów w neorenesansowej kamienicy na Koszykowej – jak na ówczesne czasy – był bardzo wysoki, bowiem w mieszkaniach istniały toalety, co w tamtych czasach nie było jeszcze popularne. Zatem kamienica Kocha może być uznawana za budynek o charakterze luksusowym.
W czasie wojny kamienica znalazła się w dzielnicy niemieckiej, dzięki czemu przetrwała, tak jak i inne budynki w tej okolicy. Śródmieście Południowe nie podzieliło losu tak drastycznie zniszczonych dzielnic jak Stare Miasto czy Śródmieście Północne. Powojenna budowa propagandowej Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej (MDM) spowodowała zmianę przebiegu ulicy Koszykowej i podzielenie jej na dwie części. Decyzją nowych władz w 1950 roku zniszczono neorenesansowy wystrój zdobiący front budynku. Niestety, było to częstym procederem w czasach stalinowskich. Kamienica znalazła się na tyłach nowego założenia, co spowodowało zepchnięcie jej poza margines. Pozostawiona sama sobie, z czasem zaczęła popadać w coraz większą ruinę.

Front kamienicy przed i po remoncie.

Podwórze przed i po.

Kapliczka w podwórzu, przed i po remocie.

Kamienica Henryka Kocha dawniej i obecnie.

Brama wjazdowa do budynku dawniej i teraz. Na współczesnej fotografii zauważyć można brak odbojów…

Po latach zaniedbań właścicielem budynku nr 49a została spółka Fenix Group. Na podstawie projektu w latach 2015-2017 kamienica została zmodernizowana, odtworzono charakter elewacji frontowych z czasów jej powstania, utworzono lokale usługowe w parterze oraz mieszkalne w dobudowanej kondygnacji, ujednolicono stolarkę okienną i drzwiową, wybudowano cztery windy osobowe i przebudowano mieszkania, których w całej inwestycji znalazło się 63. Pod inwestycją wybudowano również garaż podziemny. Ponadto, wybudowany został także nowy budynek mieszkalny wielorodzinny, przylegający do wschodnich ścian szczytowych odremontowanej kamienicy i domykający jej podwórze. Całość stworzyła ciekawą kompozycję, tworząc mieszkankę historycznej i nowoczesnej architektury. Wiosną 2015 roku podczas prac, mających na celu przywrócenie kamienicy Henryka Kocha dawnej świetności, na parterze odkryto pracownię rzeźbiarza Jana Cykowskiego, urodzonego w 1915 roku, autora m.in. pomnika Marii Konopnickiej w Warszawie oraz monumentu Stanisława Moniuszki w Raciborzu. Dzięki współpracy stołecznych muzeów i firmy Fenix udało się uratować zapomniane dzieła sztuki i wystawić 76 rzeźb na aukcji, z której dochód został przeznaczony dla muzeów.

Kamienica i jej okolica w roku 1945 i 2020. Na starszej fotografii widać dawny przebieg ul. Koszykowej.