Znajdująca się na Woli ulica Pereca dawniej nosiła nazwę Ceglanej. Obecną nazwę nadano jej w październiku 1951 r. dla upamiętnienia pisarza i publicysty Icchoka Lejba Pereca, jednego z najważniejszych żydowskich twórców literatury w języku jidysz, który mieszkał i tworzył aż do swojej śmierci w nieistniejącej już dzisiaj kamienicy pod nr 1. Ulica od lat zamieszkiwana była głównie przez żydowską ludność. W czasie II wojny światowej ulica częściowo znalazła się na terenie getta.
Podczas powstania warszawskiego w rejonie Ceglanej, a także na Grzybowskiej i Krochmalnej, toczyły się ciężkie walki. Z gęstej zabudowy składającej się z zakładów, warsztatów i kamienic czynszowych pozostało gruzowisko. Lata powojenne to upadek tej okolicy i powolne wyburzanie resztek ocalałych budynków. Do dziś przetrwało niewiele z dawnego krajobrazu, jedynie pojedyncze kamienice i fragmenty murów, dziś zupełnie nie pasujące do otaczającej nowoczesnej architektury. Jednym z garstki budynków, któremu udało się ocaleć w praktycznie niezmienionej formie jest modernistyczna kamienica stojąca na rogu ulic Pereca i Żelaznej.
Budowę nowoczesnej jak na ówczesne czasy kamienicy rozpoczęto w drugiej połowie lat 30. XX w., a ukończono niedługo przed wybuchem II wojny światowej. Obiekt stanął w miejscu jednego z budynków wchodzących w skład browaru Hermana Junga, zajmującego cały kwartał ograniczony ulicami Grzybowską, Waliców, Ceglaną i Żelazną. Czteropiętrowa kamienica zyskała dość prostą i oszczędną formę. Jej modernistyczny charakter podkreślają pasy okien, pomiędzy którymi zastosowano prosty ceglany detal. Ten sam wzór pojawił się w przyziemiu. Fasady wykończono cegłą klinkierową. Narożnik budynku oraz niższą, trzypiętrową część zaakcentowano balkonami. Wejście do kamienicy ulokowano od strony ul. Pereca. Obszerna brama prowadzi do sieni, w której zachował się dawny, modernistyczny wystrój. Na ścianach wciąż zobaczyć można kontynuację ceglanego wzoru z przyziemia, a na podłodze charakterystyczną mozaikę ułożoną z małych kafelków.
Kamienica na rogu Żelaznej i Pereca (ówcześnie Ceglanej) w 1938 i 2024 r. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i whiteMAD/Mateusz Markowski
Żelazna 54 z widoczną ścianą dawnego browaru w 2013 roku i to samo miejsce dziś. Autor zdjęcia: maj/fotopolska.eu, Licencja: CC-BY-SA 3.0 i whiteMAD/Mateusz Markowski
W 1944 roku w kamienicy działała powstańcza placówka 4. kompanii II batalionu “Lecha Grzybowskiego” ze zgrupowania “Chrobry II”. W latach powojennych fasady budynku otynkowano, zakrywając w ten sposób wszelkie charakterystyczne cechy. Ostatnimi laty wokół kamienicy wyrosła zupełnie nowa zabudowa, która zdecydowanie zmieniła krajobraz tej części miasta. Budynek obecnie przedstawia dość przygnębiający widok i czeka na remont, który przywróci mu szyk i klasę modernistycznej zabudowy lat 30.
Źródło: warszawskieunikaty.home.blog, warszawa1939.pl
Czytaj też: Kamienica | Warszawa | Architektura w Polsce | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
