Kamienica Jakuba Wolanowa, położona przy ul. Smulikowskiego 13 w Warszawie, stanowi jedno z wybitniejszych przykładów tzw. „miękkiego” funkcjonalizmu, popularnego w architekturze międzywojennej. Budynek wyróżnia się nie tylko charakterystyczną fasadą, ale także bogatą historią związaną z okresem międzywojennym oraz II wojną światową.
Kamienica została zbudowana w latach 1934–1935 (według niektórych źródeł 1936–1937) dla przedsiębiorcy żydowskiego pochodzenia Jakuba Wolanowa i stanowi znakomity przykład harmonijnego połączenia funkcjonalizmu z ekspresyjnymi formami architektonicznymi. Istnieją pewne rozbieżności co do autorstwa projektu. Większość źródeł wskazuje architektów Grzegorza Lewina i Stanisława (Salomona) Piankę jako twórców budynku. W niektórych opracowaniach pojawia się także nazwisko znanego architekta Bohdana Pniewskiego, jednak brak jest jednoznacznych dowodów na jego zaangażowanie w realizację tego projektu.
Fasada budynku jest podzielona na wklęsłe loggie i wypukłe elementy, tworząc wyrazistą grę światłocienia. Wklęsłe fragmenty elewacji pokryto kamienną okładziną, natomiast wypukłe części (w tym charakterystyczne, łukowate balkony) wyróżniają się jasnymi, gładkimi powierzchniami. Symetrycznie rozmieszczone okna oraz półkoliste pilastry nadają budynkowi wyrazistą formę, która nawiązuje do estetyki modernistycznej kamienicy przy ul. Tamka 5. W podwórzu budynku znajduje się niewielki garaż oraz zielony skwer. Tamtejsza elewacja jest dość prosta, wyposażona w balkony.
We wnętrzu przejazdu bramnego zastosowano kamienno-piaskowcową okładzinę, terakotową posadzkę, a także marmurowe schody i okrągłe płyciny oświetleniowe na suficie, co dodaje elegancji przestrzeniom wspólnym. Schody prowadzące na piętra wyłożono lastrykiem i wzbogacono metalowymi balustradami w stylu modernistycznym. Ważnym elementem są również kute bramy i kraty.
Ulica Smulikowskiego, wcześniej nosząca nazwę Herburtowska, była początkowo niezagospodarowana, a teren, na którym powstała kamienica Wolanowa, stanowił tyły posesji przy ul. Tamka. Dynamiczny rozwój tej okolicy przypadł na lata 30. XX wieku, kiedy to zaczęto intensywnie zabudowywać okoliczne działki. Powstała wtedy harmonijna pierzeja luksusowych ówcześnie kamienic, które – zamiast oficyn – miały niewielkie, zielone podwórka. Praktycznie wszystkie budynki przetrwały II wojnę światową, w lepszym lub gorszym stanie.
Podczas powstania warszawskiego kamienica, podobnie jak wiele innych budynków w Warszawie, została uszkodzona i częściowo wypalona. Mieszkańców wypędzono około 10 września 1944 roku, jednak niektórzy pozostali ukryci w piwnicy. Po wojnie kamienica została częściowo odbudowana i przywrócona do użytku, zachowując swoje oryginalne detale architektoniczne. Obiekt następnie znacjonalizowano i zasiedlono lokatorami kwaterunkowymi. Z biegiem lat symetryczna kompozycja fasady została zaburzona przez zamurowanie witryny sklepowej, stanowiącej przeciwwagę dla bramy wjazdowej. Zastąpiono ją trójskrzydłowym oknem. Zabudowano także część tarasu na dachu kamienicy oraz zamontowano nowe okna (głównie na loggiach), które ignorują pierwotne podziały.
Kamienica Wolanowa przy ul. Smulikowskiego 13 to budynek, który odzwierciedla zarówno techniczne, jak i artystyczne osiągnięcia polskiej architektury lat 30. XX wieku. Jest ona nie tylko cennym zabytkiem, ale także świadectwem historii Warszawy, która pomimo wojennych zniszczeń, zdołała zachować wiele ze swojego przedwojennego uroku.
Źródło: zabytek.pl, iwaw.pl
Czytaj też: Kamienica | Warszawa | Architektura w Polsce | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
