Kapitalistyczne zabawki. Nastolatki nauczą się, czym jest dorosłość!

“Kapitalistyczne zabawki” zaprojektował Szymon Zakrzewski. To jego praca dyplomowa, którą obronił tytuł magistra Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Promotorem pracy był dr hab. Jarosław Kozakiewicz. Projekt był finalistą konkursu make me! 2021 organizowanego przy Łódź Design Festival.

Zestaw powstał z myślą o uczniach ostatnich klas szkół podstawowych. Odnosi się on do kwestii społeczno-ekonomicznych w neoliberalnym systemie kapitalistycznym oraz proponuje alternatywne rozwiązania dla poruszanych problemów. Stworzone akcesoria dotyczą zagadnień: wyzysku w pracy, nierówności płac, migracji oraz problematyki kredytu hipotecznego. Każdą z tych zabawek można przerobić w taki sposób, aby wspólnie poszukać z uczniami różnych dróg wyjścia z impasu. “Kapitalistyczne zabawki” mają pokazać uczniom wyzwania, jakie przed nimi stoją, gdy wkraczają w dorosłość oraz wytłumaczyć im źródła tych zjawisk.

W sumie powstało kilka zabawek. Pierwszą z nich jest “Skakanka wyzysku”. Skakanka jest na tyle długa, aby nie dało się na niej skakać samodzielnie. Potrzebne są dodatkowe trzy osoby do zabawy, które będą obracały skakanką. Tylko jedna osoba się bawi, pozostałe pracują.


“Skakanka współpracy” jest przeznaczona dla dwóch osób, które są połączone ze sobą sznurkiem, ale mogą skakać w swoim własnym tempie. Czy horyzontalne relacje w pracy mogłyby stać się rozwiązaniem problemu wyzysku?


“Ulotne zarobki”. Każdy z uczniów otrzymuję kartkę papieru o różnej gramaturze, wielkości i kolorze, aby złożyć swój własny papierowy samolot. Następnie wszyscy próbują swoich sił, aby trafić w najwęższy otwór w planszy, który jest najwyżej punktowany. Otwory te odpowiadają naszym przyszłym wynagrodzeniom w pracy. Najłatwiej jest trafić w pole na minusie, a najtrudniej do wąskiej grupy społeczeństwa, która zarabia powyżej 10 tysięcy złotych miesięcznie.


“Podstawowe zarobki”. Druga plansza do gry nie posiada już pola na minusie. Każdy gracz zaczyna swoją turę od wyniku dodatniego. Oczywiście wciąż nie każdy będzie zaczynał z tego samego punktu, ale jego start w dorosłe życia nie będzie obciążony długiem. Co jeśli każdy obywatel otrzymywałby bezwarunkowy dochód podstawowy? Czym on jest? Czy jest w stanie rozwiązać niektóre problemy społeczne?


“Układanka kredytowa”. Aby wziąć kredyt na mieszkanie nie wystarczy chcieć. Trzeba przedstawić w banku umowę o pracę, która jest wystarczająco dobrze płatna, aby otrzymać zdolność kredytową. Poza tym potrzebny będzie nam ktoś, kto spłaci kredyt w razie niepowodzenia oraz nasz wkład własny. To jest wyłącznie fundament układanki. Potem należy zbudować przez 30 lat domek z rat. Nie jest to jednak stabilna konstrukcja, gdyż wystarczy stracić pracę, aby stracić dom. Autor zobrazował tą sytuację na przykładzie układanki z drewnianych klocków. Fundament stanowią trzy ciemniejsze klocki, których naruszenie burzy nasz cały trud spłacania przez lata kredytu hipotecznego.


“Układanka mieszkaniowa”. A gdyby istniał dodatkowy filar, który zabezpieczałby kredytobiorców przed stratą mieszkania? Albo powstał narodowy fundusz wspierający młodych ludzi, którzy chcą zainwestować w mieszkanie, ale jeszcze nie mają zdolności kredytowych? Co pomogłoby zapewnić stabilizację młodym ludziom w tak ważnej kwestii, jaką jest posiadanie własnego mieszkania?


“Labirynt migracji” to droga, jaką musi przejść każda osoba, która nie może legalnie wyemigrować do innego kraju. Labirynt to metafora biurokratycznych zasad i obostrzeń, które blokują migrantom możliwość dotarcia do innego kraju. Kulki symbolizują osoby, które starają się przedrzeć przez granice. Zaledwie kilku z nich się to uda. Przypadek decyduje o tym, kto bezpiecznie dotrze do końca.


“Labirynt akceptacji”. A gdybyśmy mogli wykluczyć z procesu sytuacje, w której migranci trafiają do ślepej biurokratycznej uliczki i otworzyli więcej możliwości/dróg dotarcia do kraju? Co by się wtedy stało? Czy coś nam grozi z tego tytułu?

Czytaj też: Ciekawostki | Dzieci | Drewno | whiteMAD na Instagramie

Projekt można zobaczyć podczas wystawy DESIGN 32. Najlepsze Dyplomy Projektowe Akademii Sztuk Pięknych. Wernisaż odbył się 19 czerwca o godzinie 13 w Rondzie Sztuki w Katowicach. Sama wystawa będzie tam trwać do 20 lipca 2021 roku.

fot. Aleksandra Korzonek, źródło: Szymon Zakrzewski