Katowicki Spodek, ikona powojennej architektury i jeden z najbardziej rozpoznawalnych obiektów w Polsce, niebawem zyska wyjątkowy status. Trwa procedura wpisu hali do rejestru zabytków. Choć ma już ponad pół wieku, wciąż robi wrażenie swoją futurystyczną sylwetką i nowatorską konstrukcją, która zachwyca nawet dziś. Wpis do rejestru ma być formalnym uznaniem wartości architektonicznej i historycznej Spodka – symbolu Katowic, bez którego trudno wyobrazić sobie panoramę miasta.
Architektoniczna rewolucja z PRL-u
Spodek, zaprojektowany w latach 60. i otwarty uroczyście 8 maja 1971 roku, to dzieło wyjątkowe nie tylko w skali kraju. Pierwotnie hala funkcjonowała pod nazwą Wojewódzka Hala Widowiskowo-Sportowa w Katowicach. Powstała z inicjatywy, która narodziła się jeszcze w 1955 roku, gdy Katowice nosiły nazwę Stalinogród. Konkurs na projekt wygrał zespół architektów Macieja Gintowta i Macieja Krasińskiego z warszawskiego Biura Studiów i Projektów Typowych Budownictwa Przemysłowego. Za konstrukcję odpowiadał Andrzej Żórawski, wzorując się na koncepcji zawieszonego dachu autorstwa Wacława Zalewskiego, znanej m.in. z warszawskiego Supersamu. Budowę rozpoczęto w 1964 roku na terenie dawnej hałdy hutniczej, nieopodal ścisłego centrum Katowic. Prace jednak wstrzymano na półtora roku, gdyż pojawiły się podejrzenia o możliwe błędy konstrukcyjne. Ostatecznie projekt obronił się i przeszedł do historii jako jeden z pierwszych na świecie przykładów realizacji w systemie tensegrity – technologii opierającej się na wzajemnym balansie sił ściskających i rozciągających.
Spodek: kosmiczna forma i inżynierska precyzja
Charakterystyczna bryła Spodka przypominająca latający talerz to efekt połączenia dwóch funkcji: hali widowiskowej i sportowej. To wymagało kompromisowego układu widowni, łączącego centralną arenę z kierunkowym układem sceny. Główna kopuła, ważąca 300 ton, została zawieszona na 120 stalowych linach, połączonych z zewnętrznym pierścieniem konstrukcyjnym. Dach pokryto siatką kratownic, a elewację ozdobiono łuskami z masy żywicznej. Od wewnątrz to rzeźbiarski modernizm najwyższej próby. Z kompleksem zintegrowano także lodowisko, salę gimnastyczną i hotel, połączone antresolą w jednolitą, funkcjonalną całość.
Od komunistycznych zjazdów po koncerty rockowe
W swojej długiej historii Spodek widział wszystko: od partyjnych przemówień z udziałem Fidela Castro czy Leonida Breżniewa, przez zjazdy opozycji z Lechem Wałęsą, po koncerty światowych gwiazd i spektakularne widowiska sportowe. W 2009 roku obiekt przeszedł gruntowną modernizację: zwiększono liczbę miejsc, dodano nowoczesne loże VIP, zainstalowano ekran diodowy i nowoczesne oświetlenie. Od 2016 roku zarządzany jest przez PTWP Event Center, a jego kalendarz wypełniają mecze siatkówki, koncerty, konferencje, targi czy rewie na lodzie.
Spodek wymaga renowacji
Spodek wymaga obecnie pilnych prac remontowych. Ekspertyza z 2023 roku wykazała, że tarasy okalające halę są w złym stanie technicznym i stanowią zagrożenie. Miasto planuje ich całkowite wyburzenie i wierne odtworzenie z zachowaniem pierwotnej formy i maksymalnie zbliżonych materiałów. Ma to zapewnić trwająca właśnie procedura wpisu obiektu do rejestru zabytków. Choć leciwy, Spodek nie przestaje być miejscem żywym i potrzebnym, a wkrótce dodatkowo chronionym. Jako zabytek zyska nie tylko status, ale i szansę na przetrwanie kolejnych dekad w świetnej formie.
Źródło: tvp.pl, spodekkatowice.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Modernizm | Miasto | Historia | Ciekawostki | Katowice
