Kino „Femina” to legendarne miejsce na mapie Warszawy, które funkcjonowało przez ponad siedem dekad, od 1938 do 2014 roku. Położone przy al. „Solidarności” 115, wcześniej znanej jako ul. Leszno 35, stało się ważnym elementem warszawskiej kultury, przechodząc przez różne etapy historyczne – od czasów przedwojennych, przez tragiczne lata okupacji, aż po współczesność.
Historia kina „Femina” sięga lat 30. XX wieku. Kino mieściło się w kamienicy wybudowanej po 1935 roku, której właścicielem był Dawid Bachrach. Projekt architektoniczny obiektu opracował Juliusz Żórawski, ceniony polski architekt, który stworzył kino z myślą o kobiecej publiczności. „Femina” została otwarta w 1938 roku, a w jej repertuarze dominowały melodramaty i romanse, co przyciągało głównie żeńską widownię. Po kapitulacji Warszawy w 1939 roku, budynek kina został zajęty przez niemiecką rewę, a w 1940 roku, gdy teren ten znalazł się w granicach warszawskiego getta, kino zostało przekształcone w Teatr „Femina”. Teatr ten, kierowany artystycznie przez Jerzego Jurandota, stał się jednym z pięciu stałych teatrów w getcie, oferując widowiska, rewie i operetki na wysokim poziomie artystycznym. Występowali w nim znani aktorzy, a repertuar nawiązywał do przedwojennych warszawskich kabaretów.
Kamienica w marcu 1939 roku. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie
Teatr „Femina” funkcjonował do sierpnia 1942 roku, kiedy to obszar, na którym znajdowała się kamienica, został wyłączony z getta i włączony do „aryjskiej” części miasta. Wielu artystów występujących w teatrze (m.in. słynna Miriam-Marysia Ajzensztadt zwana „Słowikiem warszawskiego getta”) zostało zamordowanych przez Niemców w getcie warszawskim lub w obozach zagłady. Ich tragiczne losy upamiętnia umieszczona w holu obecnego sklepu tablica z napisem: „Pamięci pomordowanych aktorów i muzyków warszawskiego getta. W 50. rocznicę utworzenia teatru i sali koncertowej „Femina”. Fundacja Muzeum Umschlagplatz. 20 VI 1941–20 VI 1991”. Po likwidacji getta, Niemcy wykorzystywali budynek jako magazyn, a w 1943 roku działał tam koncesjonowany teatr „Figaro”.
Kamienica, w której znajdowało się kino, przetrwała wojnę w dobrym stanie. Sąsiednie budynki natomiast zostały zniszczone. Po wojnie, w wyniku przebudowy Trasy W-Z, zmieniono nazwę ulicy na al. Karola Świerczewskiego, a numeracja budynków uległa zmianie. W 1958 roku, w miejscu dawnego teatru, ponownie otwarto kino, zachowując historyczną nazwę „Femina”. W latach 70. XX wieku kino „Femina” stało się jednym z kin I kategorii w Warszawie, z jedną salą mieszczącą 635 widzów. W latach 90., w wyniku modernizacji przeprowadzonej przez nowego właściciela, spółkę Kinoplex, kino zostało przekształcone w multipleks z czterema salami. Było to pierwsze kino tego typu w Warszawie, które szybko zdobyło popularność wśród mieszkańców stolicy.
W 2014 roku „Femina” zakończyła swoją działalność, a ostatnim wyświetlanym filmem było „Miasto 44”. Plany dotyczące przyszłości miejsca, w którym znajdowało się kino, wzbudziły wiele kontrowersji. Zamierzano otworzyć tam sklep dyskontowy sieci Biedronka, co spotkało się z protestami mieszkańców i miłośników kina. Pomimo prób połączenia funkcji handlowej i kulturalnej, ostatecznie zdecydowano się jedynie na otwarcie sklepu. W 2016 roku budynek dawnego kina został częściowo zburzony. Niemniej, neon kina „Femina” został zachowany na fasadzie budynku, stanowiąc symbol dawnych czasów. W holu nowego obiektu znajdują się fotografie przypominające o historii tego kultowego miejsca.
Pomimo zmiany przeznaczenia budynku, nazwa „Femina” pozostaje żywa w pamięci warszawiaków. Zespół przystankowy „Kino Femina” zachował swoją nazwę, a neon nadal przypomina o miejscu, które przez dekady było ważnym punktem na kulturalnej mapie Warszawy. Kino „Femina” to nie tylko budynek – to historia miasta, jego mieszkańców i zmieniających się czasów.
Źródło: sztetl.org.pl, jedenraz.wordpress.com
Czytaj też: Architektura w Polsce | Kamienica | Ciekawostki | Historia | Warszawa
