Wiedeń przełomu XIX i XX wieku był areną przełomowych zmian w sztuce i architekturze. W 1897 roku grupa młodych, progresywnych artystów, z Gustavem Klimtem na czele, zerwała z akademizmem i powołała do życia wiedeńską secesję (Wiener Secession). Ruch ten, inspirowany naturą i nowoczesnością, wprowadził do architektury organiczne formy, eleganckie linie i niezwykłe dekoracyjne detale. Wiedeń stał się jednym z centrów europejskiej awangardy, a jego secesyjne dziedzictwo do dziś zdobi miasto i zachwyca swoim przepychem. Jednym z najbardziej niezwykłych przykładów architektury tego okresu jest Kirche am Steinhof – perła wiedeńskiej secesji, której projekt wyszedł spod ręki największego mistrza epoki, Ottona Wagnera.
Historia powstania kościoła
Kirche am Steinhof, znany również jako kościół św. Leopolda, znajduje się na terenie dawnego Szpitala Psychiatrycznego Steinhof w Wiedniu i jest uznawana za jedno z najważniejszych dzieł sakralnych w stylu secesyjnym na świecie. Budowa kościoła miała miejsce w latach 1903–1907, a jego otwarcie 8 października 1907 roku zaszczycił sam arcyksiążę Franciszek Ferdynand. Projekt Wagnera, nowoczesny i innowacyjny, wzbudził niemałe kontrowersje, szczególnie wśród konserwatywnych kręgów wiedeńskiej elity. Pomimo tego, świątynia stała się czołowym budynkiem epoki i do dziś zachwyca swoim unikalnym wyglądem oraz funkcjonalnością.
Architektura perły secesji
Kirche am Steinhof, położony na wysokości 310 metrów nad poziomem morza, wyróżnia się monumentalną kopułą oraz dwiema bocznymi wieżami. W projekcie wykorzystano nowoczesne materiały i techniki – kopuła została pokryta złoconymi płytkami, a fasadę wykonano z marmuru karraryjskiego. Wystrój kościoła jest dziełem najwybitniejszych artystów wiedeńskiej secesji. Koloman Moser, jeden z kluczowych przedstawicieli ruchu, zaprojektował witraże i mozaiki, które zachwycają bogactwem kolorów i symboliką. Rzeźbiarskie anioły zdobiące fasadę to dzieło Othmara Schimkowitza, a monumentalne figury św. Leopolda i św. Seweryna wykonał Richard Luksch. Centralna mozaika za ołtarzem przedstawia wizję niebiańskiego przyjęcia duszy zmarłego, co w połączeniu ze lśniącym złotem wnętrzem nadaje miejscu niemal mistycznego charakteru.
C.Stadler/Bwag, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Wyjątkowe rozwiązania w Kirche am Steinhof
Architektoniczna precyzja architekta widoczna jest w każdym detalu. Wagner wprowadził m.in. zaokrąglone narożniki, minimalizując ryzyko urazów. Wyjścia awaryjne zostały wbudowane w ściany boczne, a dostęp do ambony możliwy jest wyłącznie z zakrystii, co zapewniało lepszą kontrolę nad zgromadzonymi wiernymi. Zastosowano także podział przestrzeni – osobne wejścia dla pacjentów płci męskiej i żeńskiej, zgodnie z ówczesnymi zasadami segregacji w szpitalach psychiatrycznych. Wewnątrz kościoła ławki miały różną szerokość, dostosowaną do różnych grup pacjentów. Nawy zaprojektowano tak, by akustyka sprzyjała odbiorowi muzyki i słowa, a delikatny spadek posadzki ułatwia widoczność ołtarza. Starannie zaplanowano nawet system wentylacyjny i oświetlenie, aby zapewnić komfort wiernym i pacjentom szpitala.
Renowacje i współczesne znaczenie Kirche am Steinhof
Po latach zaniedbań Kirche am Steinhof poddano gruntownej renowacji, która rozpoczęła się w 2000 roku i trwała sześć lat. W ramach prac odrestaurowano mozaiki, złoconą kopułę i marmurową fasadę. Wnętrze świątyni odzyskało swój pierwotny blask – od polerowanych drewnianych ławek po żyrandole i dekoracje ścienne. Każdy detal został pieczołowicie odnowiony, przywracając świątyni status jednego z najcenniejszych zabytków secesji w Europie. W uznaniu dla jej wartości artystycznej i historycznej, Kirche am Steinhof stał się głównym motywem jednej z kolekcjonerskich monet euro. Jest to wyraz uznania dla wizji Ottona Wagnera, który – choć nie zawsze doceniany w czasach, kiedy tworzył – wybudował dzieło architektury wyprzedzające epokę. Dziś świątynia lśni nad miastem niczym najcenniejszy klejnot.
Źródło: wienmuseum.at, stadt-wien.at
Czytaj też: Architektura | Architektura sakralna | Miasto | Wiedeń | Austria
