Kościół Ducha Świętego we Wrocławiu to jedna z najciekawszych powojennych realizacji sakralnych w mieście. Obecna świątynia wybudowana na przełomie lat 70. i 80. swoje korzenie ma w 20-leciu międzywojennym. Dziś zaliczana jest do czołówki awangardowej architektury Wrocławia.
Bezpośredni poprzednik dzisiejszego kościoła, posiadający wezwanie Ducha Świętego. powstał w latach 1928-1929 według projektu Hermanna Pfafferotta przy skrzyżowaniu ul. Armii Krajowej i Nyskiej. Ceglana świątynia z wysoką wieżą posiadała konserwatywne formy architektoniczne. W czasie oblężenia Wrocławia w 1945 roku została silnie uszkodzona, a jej ruiny ostatecznie rozebrano w połowie lat 50. Od przełomu lat 50. i 60. podejmowano starania o wzniesienie nowego kościoła, co nie udawało się ze względu na opór władz. W miejscu wyburzonej świątyni zbudowano w międzyczasie piekarnię. Ostatecznie w 1972 r. Kościół otrzymał zgodę na wzniesienie nowego obiektu na znacznie lepiej eksponowanej działce zamykającej oś ulicy Kamiennej.
Budowa świątyni. Źródło: Rzymskokatolicka Parafia Ducha Świętego we Wrocławiu w latach 1929-2001 – Rozalia Najwer, Franciszek Nieckula – Wrocław 2003
Jednym z warunków zezwolenia było ograniczenie całości inwestycji do jednego budynku, toteż projektanci, Waldemar Wawrzyniak, Jerzy Wojnarowicz i Tadeusz Zipser zdecydowali się wznieść obiekt jednobryłowy. Budowa, prowadzona od 1973 r. dzięki staraniom księdza Stefana Wójcika – ówczesnego proboszcza parafii Ducha Świętego – została zakończona w 1981 r. Prowadzono ją systemem gospodarczym, poza wrocławskimi rzemieślnikami w pracach uczestniczyli podhalańscy cieśle.
Już po budowie głównego korpusu kościoła stopniowo rozszerzano założenie, wznosząc w latach 1978–1983 otaczające dziedziniec parterowe sale katechetyczne według projektu Tadeusza Zipsera, w latach 1994–1995 wolnostojącą dzwonnicę oraz nowy, obszerniejszy budynek plebanii. Kościół posiada nowoczesną formę, inspirowaną architekturą organiczną i kaplicą maryjną w Ronchamp Le Corbusiera, jednocześnie symboliką nawiązując do architektury historycznej i archetypu świątyni. Początkowo pozostawione w surowej cegle elewacje z licznymi uskokami, jak również witraż wstawiony w siedem ostrołukowych okien elewacji wschodniej, miały przypominać gotyckie kościoły Wrocławia. Dwupoziomowa forma przestrzenna stanowi bezpośrednie nawiązanie do kościoła św. Krzyża i św. Bartłomieja. Z kolei dwuskrzydłowe schody wejściowe stanowią wedle Waldemara Wawrzyniaka świadome nawiązanie do baroku. Kształt dachu odnosi się do hełmów katedry w Kutnej Horze. Forma kościoła zawiera liczne symbole, w tym liczbowe.
Rozrzeźbiony rzut, mieszczący we wschodniej części kilkupiętrowe pomieszczenia zakrystii i plebanii nakryty jest wspólnym dachem o formie w przybliżeniu stożkowej, zwieńczonym krzyżem osadzonym w kielichu kwiatowym. Ściany kościoła wymurowane są z cegły, strop i sklepienie są żelbetowe. Konstrukcja dachu-wieży jest stalowa, pokryta blachą miedzianą. Boczne ściany mają wysokość około 25 m, zaś łączna wysokość kościoła wynosi 54 m. W słabo zagospodarowanym najbliższym otoczeniu kościół stanowi wyraźną dominantę, zamykając też od wschodu oś ulicy Kamiennej.
Plan kościoła uwzględnia postulaty Soboru Watykańskiego II. Jednoprzestrzenne, w przybliżeniu sześciokątne wnętrze kościoła o powierzchni ponad 800 m kw. (długość około 30 m, szerokość około 32 m) posiada ponad 600 miejsc siedzących, ponadto dalszych 1400 osób może przebywać tam stojąc. Z dwóch stron nawy znajdują się empory. Organy wybudowała w roku 1989 firma Józefa Cynara z Wrocławia. Malarstwo we wnętrzu, powstałe po odrzuceniu początkowej ascetycznej koncepcji autorstwa Waldemara Wawrzyniaka i Tadeusza Pactwy, wykonali Tadeusz Zipser i Barbara Stoksik.
Na początku XXI w. dokonano zmian w wyglądzie zewnętrznym kościoła – bez konsultacji z autorami obiektu i przy ich sprzeciwie elewację pokryto systemowym ociepleniem styropianowym z intensywnie pomarańczowym tynkiem strukturalnym, zaś nad wejściem umieszczono figuralne plastyki, przedstawiające m.in. Jana Pawła II.
Źródło: duchsw.archidiecezja.wroc.pl
Czytaj też: Architektura w Polsce | Architektura sakralna | Wrocław | Architektura PRL | Modernizm
