Kostrzyn nad Odrą - "polskie Pompeje"

„Polskie Pompeje”. Historia i zagłada Kostrzyna nad Odrą

Kostrzyn nad Odrą, niegdyś znany jako Küstrin, to miasto o niezwykle bogatej i burzliwej historii. Określane dziś mianem „polskich Pompejów” lub „polskiej Hiroszimy”, zostało niemal całkowicie zniszczone podczas II wojny światowej, stając się przejmującym świadectwem przeszłości. Ruiny starówki, pozostawione jako symbol wojennych zniszczeń, stanowią żywy pomnik ponad 700-letniej historii tamtejszego osadnictwa. To miejsce pełne zadumy, które skłania do refleksji nad tragicznymi losami tego niegdyś wspaniałego miasta i jego mieszkańców.

Historia Kostrzyna nad Odrą

Historia miasta sięga wczesnego średniowiecza, kiedy Kostrzyn leżał w granicach Wielkopolski. W 1232 roku książę Władysław Odonic przekazał te ziemie zakonowi templariuszy, co przyczyniło się do dalszego rozwoju osady. W 1261 roku Kostrzyn otrzymał prawa miejskie, stając się własnością Brandenburczyków. Miasto szybko zyskało znaczenie strategiczne i gospodarcze dzięki swojemu położeniu nad Odrą i Wartą. Przełomowym momentem w historii był XVI wiek, kiedy margrabia Jan Hohenzollern wybrał Kostrzyn na swoją rezydencję. To zapoczątkowało budowę imponującej twierdzy oraz modernizację zamku. Wkrótce miasto stało się stolicą Nowej Marchii, a jego znaczenie wojskowe i administracyjne wzrosło.

Panorama miasta w 1650 roku. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg

Zobacz

Kostrzyn jako miasto-twierdza

W XVII wieku Szwedzi wzmocnili kostrzyńską twierdzę, dodając nowe szańce i raweliny, co uczyniło miasto jedną z najważniejszych fortyfikacji w regionie. Od XVIII wieku Kostrzyn był miejscem kluczowych wydarzeń politycznych i wojskowych, między innymi związanych z Fryderykiem II, który spędził tu czas jako więzień. Rozwój przemysłowy przyniósł nowe linie kolejowe, fabryki i tramwaje. Miasto tętniło życiem, osiągając w 1939 roku liczbę 24 tysięcy mieszkańców. Jednak nadchodząca wojna miała nieodwracalnie zmienić jego oblicze.

Zniszczenia wojenne Kostrzyna nad Odrą

W 1945 roku Kostrzyn stał się kluczowym punktem na drodze Armii Czerwonej do Berlina. Zaciekłe walki, połączone z masowym ostrzałem artyleryjskim, doprowadziły do niemal całkowitego zniszczenia miasta. Około 95% zabudowy zostało obrócone w ruiny, w tym zamek, kościoły, ratusz i tysiące domów. Miasto przestało istnieć w swojej dotychczasowej formie, a jego starówka do dziś pozostaje porośniętym roślinnością polem ruin.

Podział miasta i jego powojenne losy

Po zakończeniu II wojny światowej, na mocy postanowień konferencji poczdamskiej, Kostrzyn został podzielony między Polskę a Niemcy. Stare Miasto i Nowe Miasto znalazły się w granicach Polski, natomiast Długie Przedmieście oraz Kietz zostały włączone do Niemiec. Zrujnowanego Kostrzyna nie odbudowano, a ruiny (m.in. zamku i kościoła Mariackiego) wysadzono w powietrze. Nowe miasto powstało nad Wartą, na wschód od dawnych fortyfikacji.

Twierdza Kostrzyn w 1921 i 2024 roku. Fot. Kapitel, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons i Google Earth

Kostrzyn nad Odrą – miasto nieodbudowane

W Kostrzynie nad Odrą od lat mówi się o planach odbudowy zniszczonej podczas II wojny światowej starówki. Historycy, naukowcy i konserwatorzy zabytków chcieliby natomiast, aby powstał w tym miejscu park kulturowy. Kostrzyn dysponuje czymś niepowtarzalnym i jedynym w Polsce – to twierdza bastionowa z miastem w stanie ruiny w jej obrębie. Pod ziemią kryje się wciąż masa tajemnic i nieodkrytych skarbów. Rozmowy trwają, a ostateczna decyzja należy do władz miasta.

Źródło: kostrzyn.pl, kostrzynnadodra.naszemiasto.pl

Czytaj też: whiteMAD na Instagramie | Urbanistyka | Zabytek | Historia | Miasto | Architektura w Polsce

Kostrzyn nad Odrą w latach 20. i obecnie. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg i Google Earth

Ratusz na kostrzyńskim rynku w latach 30. i to samo miejsce dzisiaj. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg i Google Earth

Ulica Berlińska na pocztówce z pocz. XX w. i obecnie. Źródło: Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa i Google Earth

Kościół Mariacki w latach 30. i to samo miejsce dzisiaj. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg i Google Earth

Zamek przed wojną i jego ruiny dzisiaj. Źródło: Bildarchiv Foto Marburg i Google Earth

BESTSELLERY W NASZYM SKLEPIE

przesuń i zobacz więcej