Kraków stawia na murale i ogłasza politykę muralową miasta

·28 grudnia 2021

UM Kraków ogłosił powstanie zespołu, który będzie opiniował istniejące murale i określi standardy dla przyszłych wielkoformatowych dzieł.

To ważna decyzja, która ma znaczenie dla estetyki całego miasta. Polityka muralowa powstała w procesie współpracy urzędników z kilkudziesięcioma artystami, kuratorami i badaczami murali. Robocze zespoły wypracowały koncepcję i określiły zasady działania specjalnego Zespołu ds. murali, który pomoże wyłaniać najlepsze projekty i doprowadzi do stworzenia wysokich standardów.

Murale pomagają w kreowaniu przestrzeni publicznej, wspierają wizerunek poszczególnych miejskich kwartałów, są często punktem odniesienia dla tworzenia się lokalnych tożsamości poprzez wydobywanie mikrohistorii i niewidocznych narracji. W istotny sposób przyczyniają się do estetyzacji przestrzeni publicznej, a jednocześnie pozwalają na wejście sztuki do szerokiej publiczności. Są też ważnym elementem procesów rewitalizacji przestrzeni miejskich i znakomitym pretekstem do uruchamiania procesów partycypacji społecznej.

Jednocześnie murale są też często nadużywaną formą w rozmaitych kontekstach: reklamowych, marketingowych, rocznicowych. Bywa, że namalowane przy okazji okazjonalnych grantów pozostają porzucone, tracą swoich opiekunów, a społeczność sąsiedzka wzywa miasto albo spółdzielnie mieszkaniowe do rewaloryzacji, rewitalizacji, albo w najgorszym wypadku usunięcia. Z obserwacji takich procesów powstała ‒ w toku wielomiesięcznych rozmów, warsztatów i konsultacji ‒ krakowska polityka muralowa.

Krakowscy urzędnicy powierzyli wypracowanie polityki muralowej zespołowi DNA Miasta pod kierunkiem Artura Celińskiego – politologa, miejskiego konsultanta, komentatora życia publicznego, społecznika, eksperta w dziedzinie polityki kulturalnej i znaczenia kultury dla rozwoju miast. Jego zespół zajmuje się tworzeniem i wdrażaniem miejskich innowacji. Rolę głównej ekspertki merytorycznej pełniła Aleksandra Litorowicz – kulturoznawczyni, prezeska Fundacji Puszka, badaczka street artu i sztuki w przestrzeni publicznej.

W Krakowie mamy niezwykły zasób murali. Układa się w znakomity szlak wielkoformatowych malowideł nierzadko inicjowanych drogą konkursową, z udziałem cenionych artystów i znawców tego typu sztuki publicznej. Murale powstają na skrzyżowaniu wielu decyzji miejskich: są częścią polityki estetyki miasta, dotykają zagadnień konserwacji, zarządzania dziedzictwem kulturowym, uchwał krajobrazowych, marketingu, reklamy, zarządzania budynkami komunalnymi, a nawet zajmowania pasa jezdni. Celem naszej polityki jest uporządkowanie procedur związanych z podejmowaniem decyzji dotyczących tworzenia nowych i konserwacji istniejących murali, ale również zbudowanie interdyscyplinarnego zespołu, który będzie wspierał miasto w podejmowaniu decyzji jakościowych, ale także technicznych i administracyjnych kryteriów oceny. To pozwoli nam lepiej zarządzać obecnym zasobem, z drugiej strony wskazywać ciekawe lokalizacje i konteksty istotne dla tożsamości poszczególnych części miasta, a jednocześnie powstrzyma zjawisko nieuregulowanych malowideł o typowo komercyjnym charakterze. Jesteśmy przekonani, że polityka ta pomoże także w wypracowaniu dobrego standardu tworzenia nowych murali na terenie Krakowa i będzie inspirująca dla innych miast – mówi Robert Piaskowski, pełnomocnik prezydenta Krakowa ds. kultury.

Nie sposób powiedzieć, który mural jest dobry, a który taki nie jest. Malunek musi pasować do obiektu, na którym powstaje oraz korespondować z otoczeniem. Ogromne znaczenie ma też rola muralu dla lokalnej społeczności. Murale to nie tylko kwestia jakości pracy i wartości artystycznej sztuki, ale także szereg kryteriów formalnych i wyzwań, takich jak np. konserwacja, aspekty techniczne wykonania pracy, trwałość. Za pomocą polityki muralowej miasto chce przeciwdziałać słabej jakości artystycznej i technicznej murali, brakowi poszanowania kontekstu miejsca, a także komercjalizacji oraz nadprodukcji murali reklamowych.

Powstały Zespół ds. murali będzie odpowiedzialny za opiniowanie nowych wniosków, gromadzenie i udostępnianie dokumentacji związanej z istniejącymi i powstającymi muralami, prowadzenie analiz umożliwiających ocenę aktualnej kondycji krakowskich murali i dokonywanie zmian w polityce muralowej. Będzie też koordynować współpracę z poszczególnymi, nie zawsze w tym temacie zintegrowanymi, jednostkami miasta zaangażowanymi w powstawanie murali albo wydawanie opinii cząstkowych.

Osoby zgłaszające się z propozycjami nowych murali będą musiały odpowiedzieć na szereg pytań związanych z ich wartością artystyczną, kontekstem miejsca, aspektami technicznym czy przewidywanej trwałości pracy. Ocena każdego wniosku będzie bazowała na kryteriach opracowanych na podstawie wypowiedzi 78 twórców i przedstawicieli urzędu. Zespół ma przenosić także ciężar zaangażowania na społeczeństwo obywatelskie i oceny ekspertów. W związku z tym w prace zespołu, poza przedstawicielami miasta, włączą się także twórcy, badacze zjawiska, kuratorzy i pasjonaci sztuki muralu. Szczegółowe informacje o możliwości dołączenia do zespołu w formie naboru chętnych osób chcących się zaangażować w proces, pojawią się na początku stycznia w krakowskim Biuletynie Informacji Publicznej.