Krakowska Kamienica pod Wawelem powstanie przy ulicy Powiśle 10 w Krakowie, w bezpośrednim sąsiedztwie Zamku Wawelskiego to bardzo odpowiedzialne zadanie, które jednocześnie jest unikalną szansą na wprowadzenie nowej jakości waterfrontu nadwiślańskiego w centrum dawnej stolicy Polski. Projekt powstał w pracowni BXB Studio, prowadzonej przez Bogusława Barnasia.
Przedmiotem naszego zainteresowania jest niszczejąca, będąca w ruinie kamienica. Prace projektowe zaczęto od wnikliwej analizy budynku przy ulicy Powiśle 10. Okazuje się, że ten pozornie nieatrakcyjny budynek miał swoje lata świetności. Powstał w ok 1900 roku i był pierwszą kamienicą w obecnej pierzei ulicy Powiśle. Był to budynek o wysokich walorach estetycznych, bogaty w ornamentykę i liczne zdobienia, wykończony piękną czerwoną cegłą oraz skontrastowanymi elementami o jasnych kolorach.
W roku 1930 kamienica została nadbudowana niższą od istniejących kondygnacją, prawdopodobnie przeznaczoną dla lokalnych rybaków bądz robotników. W wyniku tej przebudowy straciła cały swój blask, zniknęły zdobienia, cegła została pokryta tynkiem, zaś proporcje uległy wyraźnemu zaburzeniu. Budynek zatracił piękno z trudem wypracowane przez twórców pierwotnego założenia.
W kolejnych latach w pierzei ulicy Powiśle powstawały kamienice w odrębnych stylach architektonicznych jak również w zupełnie innej skali.
“Zdecydowaliśmy się przywrócić pierwotny blask i piękne proporcje projektowanej kamienicy, używając zabiegów projektowych adekwatnych do aktualnych czasów, kontekstu miejsca, wartości historycznej oraz możliwości współczesnej technologii. Rewitalizacja zakłada przywrócenie pierwotnej cegły i historycznych zdobień, oraz likwidację niedbale nadbudowanej ostatniej kondygnacji w latach późniejszych, dzięki czemu kamienica odzyska pierwotny wygląd z roku 1900. W ten sposób zostaną odtworzone proporcje oraz niebywała wartość architektoniczna i historyczna.” – mówią architekci
Jednak po przywróceniu pierwotnego stanu historyczna kamienica nie wpisuje się już tak dobrze w dzisiejszą pierzeję ulicy Powiśle. Sąsiednie kamienice przytłaczają ją i tworzą nieatrakcyjne, nieproporcjonalne masywne ściany szczytowe. Możemy również wyraźnie zauważyć, że w obecnym stanie parter ulicy Powiśle stanowi mało atrakcyjną i zaniedbaną przestrzeń, który nie przyciąga ani restauracji ani innych prestiżowych funkcji komercyjnych, które zapraszałyby krakowian i turystów do eksplorowania piękna krakowskiej historii. Znajdziemy tutaj zaniedbane sklepy spożywcze typu żabka czy niewielkie sklepiki z pamiątkami. Nowa narożna kamienica przy Placu na Groblach, to jedyny aktywny parter z tarasem dachowym gdzie zlokalizowana jest restauracja. Nie jest to jednak obiekt na tyle znaczący i miastotwórczy aby ożywić tę cześć Krakowa.
“Dodać należy, iż projektowana kamienica znajduje się naprzeciw nowo powstałej zagłębionej w terenie dyskretnej informacji turystycznej. Przestrzeń zewnętrzna przyległa do tych budynków, niestety robi wrażenie pustej i nieprzyjaznej. Brakuje czynnika miastotwórczego, magnesu przyciągającego zainteresowanie przechodniów oraz tak zwanego aktywnego parteru ulicy. Właśnie taką rolę postanawiamy nadać projektowej kamienicy przy ulicy Powiśle 10, sugerując możliwie pełne otwarcie historycznych wnętrz na przyległą przestrzeń miejską.” – tłumaczą architekci
“Nasz projekt to propozycja odsłonięcia historii poprzez transparentną, w pełni przeszkloną fasadę parteru, zaprojektowaną przy użyciu najnowszych, zaawansowanych technologii. Zaktywizowany parter stanie się ekspozycją muzealną, pokazującą odsłonięte historyczne mury oraz zabytkowe stropy. Odsłaniając fasadę parteru tworzymy nowy salon miejski, który pozwoli na wciągnięcie życia toczącego się na ulicy do wnętrza kamienicy. W parterze proponujemy zlokalizowanie restauracji oraz recepcji hotelowej. Główne wejście do budynku, zlokalizowane w tym samym miejscu w którym jest obecnie, otwiera nas na wewnętrzny przeszklony pasaż, który przenosi nas na zielony dziedziniec oficyny. Pozostawiamy nienaruszone historyczne schody jak również historyczne ściany nośne kamienicy, minimalizując do minimum prace budowlane w tej części budynku. Będąca w opłakanym stanie oficyna zostanie przebudowana z zastosowaniem technologii CLT (Cross Laminated Timber). Chcielibyśmy w nowym budynku wprowadzić windę w możliwie dogodnym dla inwestycji miejscu. Aby zminimalizować ingerencję w historyczną tkankę, wolimy uniknąć budowy miejsc parkingowych, również ze względu na znajdujący się nieopodal podziemny parking miejski.” – dodają architekci
Przedstawiona metodologia daje możliwość odtworzenia historycznego piękna kamienicy z początku 20 wieku, jednak działając metodami adekwatnymi do aktualnych potrzeb, kontekstu miejsca oraz współczesnych możliwości technologicznych. Niestety przywrócona do świetności historyczna kamienica nie odpowiada aktualnej skali pierzei ulicy Powiśle. Z perspektywy dolnych bulwarów wiślanych budynek ginie całkowicie, jak również znacząco uwydatnia nieatrakcyjne sąsiednie ściany szczytowe. Aby rozwiązać problem tej dysproporcji, proponujemy nadbudowanie historycznej kamienicy w sposób adekwatny do prestiżu miejsca – sąsiedztwa Wawelu, oraz najbardziej eksponowanego nabrzeża w Krakowie.
“Nadbudowę kamienicy rozpoczynamy od zdefiniowania nowatorskiej struktury. Szukamy wątków typowo krakowskich, inspiruje nas lokalna architektura – Zamek Wawelski, gotyk, krakowskie kopuły, renesansowe krużganki oraz modernizm – staramy się scalić różne wątki historyczne i mnogość styli. Szukamy kontynuacji w procesie ewolucji architektury tego miasta. Projektujemy w obecnie najnowocześniejszej i ekologicznej technologii – konstrukcji drewna klejonego CLT, która pozwoli nam zminimalizować obciążenia konstrukcyjne historycznej substancji, jak również przenieść znaczną część prac z placu budowy do fabryki gdzie powstaną precyzyjne prefabrykaty zarówno dla nadbudowy jak i części oficyny.” – dodają architekci
Kazimierz Wielki zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną, my niejako wracamy do drewnianej konstrukcji, ale w nowym, współczesnym wydaniu. Wracamy do materiału budowlanego uznawanego obecnie za jeden z najszlachetniejszych i najbardziej zrównoważonych, przyjaznych środowisku naturalnemu.
“Szukamy również nowej formy zakorzenionej w tradycji, kulturze, kontekście miejsca, właściwej skali i odpowiedniej relacji z budynkami sąsiednimi i ich masywnymi ścianami szczytowymi. Powstaje nowa forma na wskroś nowoczesna i futurystyczna jednak tak bardzo wyrastająca z historii i tradycji. Podziały nadbudowy biorą swój początek z niższych kondygnacji. Linie okien płynnie przechodzą w kasetonowy drewniany strop. Poprzez miękką nieco odchylającą się linię, która nawiązuje do konstrukcji gotyckich i krakowskich kopuł, uzyskujemy piękne przysłonięcie ścian szczytowych sąsiednich kamienic, jednocześnie minimalizujemy skalę i wysokość budynku oglądanego z perspektywy ulicy. Co więcej, struktura naszej nadbudowy zyskuje nowatorską, niezwykłą dynamikę. Obserwując ten obiekt z dalekiej perspektywy budynek na charakter wyraźnie gotycki, posiada strzeliste linie, natomiast z bliskiej przypomina renesansowe arkady, jeszcze bliżej przechodzi w miękkie formy przypominające barokowe ornamenty. Tym samym otrzymaliśmy nową, dynamiczną formę nadbudowy krakowskiej kamienicy, którą percepcja oka ludzkiego definiuje na różne sposoby, w zależności od perspektywy. Obłą formę elewacji tej współczesnej drewnianej nadbudowy wykańczamy miedzianą łuską, tak charakterystyczną dla dachów i kopuł Krakowa.” – mówią architekci
Wysokość nadbudowy jest zgodna z zapisami planu miejscowego. Przeszklona elewacja frontowa nadbudowy tworzy wnętrza krakowskich współczesnych komnat – prawdopodobnie najatrakcyjniejszych pokoi hotelowych w mieście, z uwagi na miejsce, walory widokowe, charakter wnętrza, jak również unikalny i pionierski sznyt zaprojektowanej konstrukcji. Owa konstrukcja nadbudowy w sposób płynny przechodzi z elewacji w kasetonowy drewniany strop będący ozdobą komnat hotelowych. Te piękne drewniane stropy kontynuują charakter zabytkowych wnętrz Krakowa, są widoczne również z perspektywy ulicy Powiśle. Zlokalizowane na samej górze dwupoziomowe, wysokie, gotyckie komnaty mają na tyle elastyczną konstrukcję, że w przyszłości mogą zostać połączone i pełnić np. funkcję sali konferencyjnej, studia telewizyjnego czy inną reprezentacyjną funkcję salonu miejskiego.
Dach naszej nadbudowy staje się użytkowym tarasem, kolejnym salonem miejskim, punktem widokowym dla turystów czy miejscem spędzania czasu na świeżym powietrzu dla gości hotelowych. Architektura tak zwanej piątej elewacji czyli dachu posiada wysokie walory estetyczne i jest spójna ze strukturą drewnianego stropu kasetonowego.
Poprzez kreatywne przetwarzanie lokalnych wzorców historycznych, powstał projekt Nowej Kamienicy Krakowskiej pod Zamkiem Wawelskim na brzegu Wisły. Kamienicy, której przywrócono pierwotne piękno, detal i proporcje. Kamienicy, która nie tylko intryguje i budzi emocje, ale przede wszystkim zyska społeczny walor obiektu muzealnego, poprzez wyeksponowanie zabytkowych wnętrz parteru tak by stały się niejako własnością każdego przechodnia i uczestnika życia miejskiego, by stały się miejscem tętniącym aktywnym życiem w miastotwórczym parterze ulicy Powiśle.
Krakowska Kamienica pod Wawelem tak została opisana przez Filipa Maciejowskiego, krytyka sztuki i architektury: Cechą szczególną projektu BXB studio, który w pełni ukazuje inspiracje najbardziej charakterystycznymi elementami architektury Krakowa, ale i ujawnia ich symbiozę stylową, jest zwieńczenie kamienicy. Projekt zakłada budowę wysokich na 5 metrów z okładem apartamentów. Na ich dachu znajdować się będzie otwarty taras widokowy. Profile okien i nieco cofnięty, wykreślone krzywizną połączenia stropu ze szczytem nadbudowy dachu to element ze wszech miar unikalny. W tej wyrafinowanej optycznie koncepcji wyraża się najgłówniejszy zamysł autora – stylowa wielość w jedności. Dzięki jednolitej, ale i bardzo heterogenicznej konstrukcji mamy do czynienia z płynnym i dynamicznym przejściem między jednym, a innym elementem i epoką. Osiągnięty został efekt niejako panoptycznego wglądu w historyczną tkankę miasta. Z dalszej odległości okna i dekoracyjny, widoczny z ulicy, kasetonowy strop przywołują na myśl gotyckość. Bliższa perspektywa odkrywa zaś renesansowe krużganki Zamku, bryłę Kaplicy Zygmuntowskiej, a optyczne przejścia i dynamizm kojarzyć się może z barkową ekspresją.
“Krakowska Kamienica pod Wawelem definiuje zupełnie nową jakość bulwarów nadwiślańskich. To budynek niezwykle nowatorski i bardzo krakowski zarazem. Posiada dynamiczną i zmienną stylistykę uzależnioną od położenia obserwatora, która wprost nawiązuje do kontekstu miejsca – Zamku Wawelskiego i architektury Starego Miasta. Wykorzystuje potencjał technologiczny naszych czasów, ale przy tym jest trwały i ponadczasowy bo zakorzeniony w tradycji. Wierzymy w BXB studio, że dzięki temu jest on czymś więcej niż tylko nowoczesnym budynkiem”. – podsumowuje Bogusław Barnaś
Metryka Projektu:
Projekt: BXB studio Bogusław Barnaś
Zespół: Bogusław Barnaś, Bartłomiej Mierczak, Monika Kalinowska, Aleksandra Gawron,Wojciech Buchta, Urszula Furmanik, Katarzyna Trzepałka, Magdalena Fuchs
Film i wizualizacje: Unique Vision Studio Rafał Barnaś
Opracowanie graficzne: BXB studio Bogusław Barnaś
Funkcja: Hotel
Powierzchnia: 1400 m2
Lokalizacja: Kraków, ul. Powiśle 10
Data: 2022
Klient: Epol Holding Sp. z o.o
O pracowni:
Bogusław Barnaś (BXBstudio) – ukończył Architekturę na PK oraz FH Muenster w Niemczech. W 2009 założył BXBstudio skupiając doświadczenie zdobyte m.in w Londynie u Normana Fostera. W latach 2012-2017wykładał na KAAFM. W 2014 zaliczony do grona 20 najbardziej utalentowanych młodych architektów świata wg wydawnictwa Wallpaper*. W 2015 w gronie 15 najlepszych polskich architektów przed czterdziestką wg Property Design. W roku 2018 otrzymał nagrodę „Architekci Małopolski 2017” za projekt Małopolskiej Chaty Podcieniowej oraz PLGBC Green Building Awards za najlepszy projekt ekologiczny dla Eco Warsaw Tower. W tym samym roku Property Design umieściło BXBstudio na liście 25 najpopularniejszych polskich biur architektonicznych. W 2019 ponownie nagrodzony przez PLGBC za Dom Symbiotyczny w kategorii najlepszy projekt ekologiczny.
“W BXBstudio projektujemy budynki, które są jednocześnie nowoczesne i nawiązujące do tradycji. To połączenie pozwala nam kreować ciekawe formy czego przykładem jest prezentowana Polska Zagroda, będąca transformacją typowego wiejskiego gospodarstwa na nowoczesną rezydencję. W miejsce pięciu istniejących budynków gospodarczych przeznaczonych do rozbiórki, zaproponowaliśmy pięć współczesnych Stodół Polskich. Kreują one bardzo ciekawą przestrzeń. Z jednej strony tworzą kameralny dziedziniec razem z istniejącym, historycznym, Domem Starym, który został przez nas zrewitalizowany, a z drugiej strony niezwykle dynamicznie otwierają się na otaczający krajobraz, pełen bujnej zieleni i niewielkich stawów.
Przyjęta filozofia projektowa w BXBstudio, to szczególny nacisk na relacje człowieka z naturą w odniesieniu do miejsca, historii i tradycji. Relacja ta wynika z poszukiwania kontekstu kulturowego, ale jednocześnie poszukiwania współczesnej formy, współczesnego designu. Wierzymy, że ten sposób kreowania przestrzeni zapewnia naszym budynkom trwałość i ponadczasowość, że dzięki temu nie są one anonimowe, pozbawione duszy, że są czymś więcej niż tylko nowoczesnym budynkiem.” – mówi architekt Bogusław Barnaś
źródło: materiał prasowy / BXB Studio / www.bxbstudio.com
Czytaj też: Renowacja | Zabytek | Kraków | Kamienica | Architektura w Polsce | whiteMAD na Instagramie
