Krematorium na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie zostało zaprojektowane przez Darię Kaczmarzewską w ramach pracy dyplomowej bronionej na kierunku Architektura i Urbanistyka na Zachodniopomorskim Uniwersytecie Technologicznym w Szczecinie (https://www.zut.edu.pl)
Ideą projektu było stworzenia miejsca, które pozwoli użytkownikowi na osobiste pożegnanie ze zmarłym. Temat śmierci jest wciąż traktowany w kulturze jako temat tabu, a jest ona naturalnym następstwem życia. Projektowany obiekt ma być miejscem, które nie będzie tylko obiektem krematorium, lecz przestrzenią, która pozwoli pogodzić się ze stratą i bólem. Architektura budynku ma pomagać użytkownikowi przejść przez swego rodzaju drogę – drogę, która ma oswoić z odejściem bliskiej osoby. Układ planu i charakter budynku charakteryzuje prostota. Prosty, symetryczny układ wnętrz ma być symbolem niekończącej się drogi, ustanawiając istnienie w poczuciu zachowania idealnej ciągłości.
Po wejściu do krematorium, przez duże i masywne stalowe drzwi, odwiedzający znajduje się w przestronnym holu, doświetlonym przez świetliki w dachu. Symetrycznie po obu stronach znajdują się zbiorniki wodne. Woda w projekcie ma dawać spokój i ukojenie. W holu znajduje się dyskretne przejście do strefy sanitariatów, które zostały dostosowane do potrzeb każdego użytkownika. Po przekroczeniu kolejnych drzwi odwiedzający znajduje się w kaplicy. Projekt zakłada, że obiekt jest otwarty na każde z wyznań lub ich brak. Użytkownik może zdecydować, czy kaplica będzie miejscem obrzędu religijnego czy tylko miejscem pożegnania ze zmarłym. Kaplica została przykryta sklepieniem kolebkowym, bez dostępu światła dziennego.
Pomieszczenie kaplicy stanowi serce obiektu. Po przekroczeniu kolejnych drzwi użytkownik może zdecydować, czy chce pójść dalej – do pomieszczenia krematorium, gdzie może być częścią obrzędu palenia zwłok, czy potrzebuje więcej czasu. Wtedy może wybrać jedno z pomieszczeń zadumy. Pomieszczenia zadumy zostały symetrycznie zlokalizowane po obu stronach obiektu. Każde z nich otwiera się widokiem na zewnętrzny zbiornik wodny i zieleń. Wewnątrz zlokalizowana została ława, a przez świetlik w dachu wpada do środka strumień światła. Aby dać użytkownikowi poczucie prywatności i osamotnienia, okna zostały wyposażone w lustro fenickie. Po chwili odosobnienia, użytkownik może udać się do pomieszczenia krematorium. Na środku krematorium zlokalizowany został duży piec, nad którym umieszczono świetlik. Samo sklepienie swoim kształtem przypomina mastabę, kierując wzrok ku niebu.
Po obu stronach wejścia zlokalizowano podłużne ławy, na których uczestnik może przeczekać obrzęd palenia. Główny materiał użyty w tym pomieszczeniu to piaskowiec, który ma dawać poczucie nadziei. Ostatnim z pomieszczeń dostępnych dla użytkownika jest pomieszczenie wydawania urn. Na środku zlokalizowany został monument, który jest integralną częścią pomieszczenia, a nad nim okrągły świetlik, przez który strumień światła wpada wprost na ustawioną tam urnę. Pomieszczenie jasne i spokojne, mające dawać poczucie wiary i ukojenia.
Użyte w projekcie naturalne materiały mają stopniowo oswajać użytkownika. W każdym z pomieszczeń zostały użyte inne materiały wykończeniowe, które stopniowo się rozjaśniają. Bryła budynku – czarne deski drewna opalanego ogniem Yakisugi Shou Sugi Ban oraz czarnego betonu strukturalnego, hol – beton strukturalny w naturalnym surowym odcieniu, kaplica – Rammed earth w bordowym kolorze, pomieszczenia zadumy – rammed earth w kolorze ciepłego piaskowca, krematorium – piaskowiec, pomieszczenie wydawania urn – strukturalny tynk w kolorze bieli. Wykorzystana tonalność ma ukazywać proces oczyszczenia z bólu i żałoby, ma napawać nadzieją i dodawać otuchy.
Wokół obiektu panuje atmosfera spokoju. Otaczająca go zieleń daje poczucie wytchnienia i pozwala na chwilę wyciszenia. Sam obiekt ma stanowić integralną część otoczenia. Swoją formą, użytymi materiałami i skalą ma pozwalać użytkownikowi na chwilę refleksji.
Obiekt usytuowany jest na głównej osi widokowej cmentarza. Na działce znajdował się istniejący, nieużytkowany zbiornik basenu, który przez swój stan techniczny nie mógł zostać wykorzystany w projekcie. Założenie w znaczny sposób nawiązuje do historycznego basenu – zostały otworzone obrysy bocznych basenów, których forma daje złudzenie wpływania wody do obiektu. Na środku usytuowany został budynek, który wraz z basenami tworzy spójną całość. W jednym z basenów zlokalizowany został komin, który jest ponownym nawiązaniem do zestawienia ze sobą przeciwnych żywiołów – ognia i wody, jak życia i śmierci. Nad basenem znajdowały się metalowe kładki, które ze względów ekologicznych zostały ponownie wykorzystane – przetopione na drzwi wejściowe do obiektu. Teren opracowania bogaty jest w istniejącą zieleń – aby zachować naturalny charakter miejsca.
źródło: Daria Kaczmarzewska / zdjęcia, wizualizacje: Daria Kaczmarzewska
Czytaj też: Ciekawostki | Architektura sakralna | Architektura w Polsce | whiteMAD na Instagramie
Makieta Krematorium na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie
Wnętrza Krematorium
