Modernizacja zamku w Janowcu to temat pracy Emila Michalczewskiego, absolwenta Uniwersytetu Artystycznego im. Magdaleny Abakanowicz w Poznaniu, która powstała przy wsparciu dr hab. Piotra Machowiaka prof. UAP. Praca została zgłoszona do konkursu im. Marii Dokowicz (https://konkursdokowicz.pl).
Bazę projektu stanowi renesansowy zamek utrzymany w formie trwałej ruiny, zlokalizowany w Janowcu w województwie lubelskim. Położony na wysokiej skarpie wiślanej, zdegradowany przez czas i wydarzenia historyczne, obiekt tworzy dominantę krajobrazową będąc tym samym istotnym elementem regionu.
Główną ideą przedstawionej koncepcji jest zintegrowanie nowoczesnej architektury, materiałów i faktur, które poprzez kontrast wyłonią piękno historycznej struktury zabytkowych murów. W przeszłości, zamek był trzy-krotnie rozbudowywany, lecz od dłuższego czasu popada w coraz większy nieużytek. Prezentowana modernizacja jest kolejnym etapem w historii, który ma na celu przedłużenie żywotności oraz zwiększenie funkcjonalności obiektu. Nowa koncepcja dla Zamku w Janowcu, rozszerza program turystyczno-kulturowy skupiając się na jego eksploracji jednocześnie zapewniając dalszą ochronę obiektu.
Zakres opracowania wytycza większa część wewnętrznej powierzchni zamku wyznaczonej wokół Dziedzińca Wielkiego, położonego bezpośrednio przy budynku bramnym i moście z suchą fosą. Celem modernizacji jest przystosowanie i zaadaptowanie na częstsze wydarzenia oraz zwiększoną liczbę odwiedzających uwzględniając aktualne standardy. Ze względu na znaczną wartość historyczną dla okolicy i całej polskiej kultury, wszelkie zmiany w zastanym obiekcie musiały być ograniczone do niezbędnego minimum. Charakterystyka miejsca utrzymanego w formie trwałej ruiny, częściowo pozbawionego sklepień, skłania do wzmocnień zabezpieczających stan obecny. Wyjątkiem w ingerencji było zakotwiczenie stalowych konstrukcji w zachowanych fundamentach bądź stabilnych technicznie stropach, tym samym stwarzając większe możliwości dla postawienia nowych funkcjonalnych kubatur i zadaszeń zdystansowanych od kruchych ścian.
W projektowanej architekturze zostały ulokowane nowe funkcje – muzeum ruin/lapidarium i wieża obserwacyjna – oraz adaptując zastane ruiny na gościnne pokoje hotelowe, restaurację i scenę. Układ funkcjonalny ściśle nawiązuje do końcowego etapu budowy z XVII w. zamieniając przeważające funkcje rezydencji na muzealne.
Układ przestrzenny nowych elementów, jest swoistą interpretacją przeszłości o uproszczonych kształtach. Powstałe muzeum ruin w miejscu dawnego Pałacu Firleja, gabarytowo zastępuje dawną rezydencję. Charakterystyczna forma pilastego dachu wraz z pochyleniem widocznej od dziedzińca elewacji, tworzy największą kubaturę o trzech kondygnacjach wraz z parterową – otwartą. Nowa wieża obserwacyjna, zlokalizowana w miejscu już nieistniejącej (wschodniej) również nawiązuje do swojej starszej wersji. Forma walca zwieńczona na szczycie kopułą o geometrycznej stalowo szklanej konstrukcji tworzy najwyższy punkt widokowy na zamku z widokiem na panoramę Wisły i Kazimierza Dolnego. Na ostatniej kondygnacji wieży znajduje się duży podest, do którego prowadzą kręte schody wsparte centralnym słupem. Kaplica, została obudowana od wewnątrz oraz zadaszona stalowo-szklaną konstrukcją w celu naturalnego doświetlania powstałej małej sceny na piętrze.
Kolorystyka materiałów przejawiających się w dostawionych elementach cechuje się swoimi naturalnymi barwami aby nie dominowały nad ruinami, podobnie jak nowe kształty. W celu odsłonięcia i ukierunkowania wzroku na historię zapisaną w murach, zastosowano w dużej mierze szklane wypełnienia. Nietypowe ekspozycje na ścianach zostały dodatkowo uzupełnione miejscowo przeziernymi stropami i podestami, umożliwiając odkrywanie zabytkowych układów z zupełnie innej perspektywy.
Temat: Koncepcja modernizacji Zamku w Janowcu. Trwałe ruiny w kontekście współczesności.
Autor: Emil Michalczewski
Uczelnia: Uniwersytet Artystyczny im. Magdaleny Abakanowicz (https://uap.edu.pl)
Promotor: dr hab. Piotr Machowiak prof. UAP
Czytaj też: Architektura w Polsce | Historia | Zabytek | Renowacja | Metamorfoza | Portfolio
