Most średnicowy, znajdujący się na Wiśle w Warszawie, jest kluczowym elementem infrastruktury kolejowej stolicy. Przeprawa ta, będąca częścią linii średnicowej (kolejowa linia łącząca węzłowe stacje Warszawa Wschodnia i Warszawa Zachodnia), łączy Dworzec Główny z Dworcem Wschodnim, a jej historia sięga lat 1921–1931, kiedy to zbudowano pierwszą wersję mostu. Podczas powojennej odbudowy zdecydowano się na modyfikację konstrukcji, co znacząco wpłynęło na jej obecny wygląd.
Most został zaprojektowany przez inżyniera Aleksandra Pstrokońskiego. Budowa rozpoczęła się w 1921 roku, lecz z powodu problemów finansowych trwała ponad dekadę. Ostatecznie realizację powierzono Polskiemu Towarzystwu Budowlanemu. Filary mostu wzniesiono na kamiennych fundamentach przy użyciu metody pneumatycznej. Na nich spoczęła metalowa konstrukcja z pięcioma przęsłami o rozpiętości ponad 90 metrów każde. Wysokie kratownicowe łuki nadały mostowi charakterystyczny wygląd, a główne prace montażowe przeprowadziła firma K. Rudzki i S-ka. W ramach inwestycji wzniesiono także wiadukt przebiegający nad ulicami Powiśla.
Koniec lat 30. Źródło: Muzeum Przypkowskich w Jędrzejowie
Niestety, most nie przetrwał trudnych lat II wojny światowej. 13 września 1944 roku, podczas powstania warszawskiego i walk na Pradze, Niemcy wysadzili most, niszcząc go niemal całkowicie. Warszawa utraciła wtedy jedno z kluczowych połączeń komunikacyjnych.
Pozostałości mostu wysadzonego przez Niemców w 1945 roku i budowla dziś. Źródło: Cyfrowa Stacja Muzeum i Adrian Grycuk, CC BY-SA 3.0 PL, via Wikimedia Commons
Po wojnie, w latach 1945–1949, podjęto decyzję o odbudowie mostu średnicowego. Nowy projekt autorstwa Franciszka Szelągowskiego zakładał pewne zmiany – filary mostu zostały obniżone o 5 metrów, a sama konstrukcja zyskała nowy układ. Podczas dyskusji nad odbudową przeprawy podnoszono m.in. argument, że przedwojenna konstrukcja wpływała negatywnie na krajobraz Wisły. Oryginalnie most był podwieszany na łukach przęseł, jednak po odbudowie przęsła spoczęły na tych łukach. Nową wersję mostu otwarto 23 czerwca 1949 roku. Ma pięć przęseł i długość 445 metrów.
Most średnicowy w 1932 i 2022. Źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe i Google Maps
Co ciekawe, podczas odbudowy zdecydowano się na przygotowanie mostu do przyszłego rozwoju kolei. Zbudowano bliźniacze filary, które w latach 60. XX wieku posłużyły do budowy drugiego, równoległego mostu, zapewniając dodatkowe tory kolejowe. Obecnie most składa się z dwóch niezależnych pomostów, każdy z dwoma torami kolejowymi. Tory na północnej stronie służą pociągom dalekobieżnym, natomiast te od południa są używane przez pociągi podmiejskie.
Źródło: warszawa1939.pl, warszawa.fandom.com
Czytaj też: Historia | Zabytek | Warszawa | Ciekawostki | Architektura w Polsce
