Muzeum – Miejsce Pamięci w Palmirach zaprojektowali architekci z pracowni WXCA. Obiekt jest udanym przykładem tego, jak architektura może przypominać o historycznych wydarzeniach. W tym przypadku o smutnej przeszłości. Przed laty w Palmirach z powodu niemieckiego terroru zginęło ponad dwa tysiące ludzi. Gmach od WXCA zdobył już kilka krajowych i międzynarodowych nagród. W tym tytuł najlepszego obiektu użyteczności publicznej w Polsce (European Property Awards) oraz nominację do nagrody Miesa van der Rohe w 2013 r.
Budynek muzeum to fragment Kampinoskiego Parku Narodowego wygrodzony szklanymi i stalowymi ścianami, przykryty został zielonym dachem wykonanym z gładkiego betonu architektonicznego. Podczas II wojny światowej naziści zamordowali tam ponad 2 tysiące polskich cywilów, w tym reprezentantów elity intelektualnej. Obiekt swą ascetyczną formą i surowym materiałem opowiada widzowi tę wstrząsającą historię i stanowi tło dla ekspozycji we wnętrzu.
Przestrzeń ekspozycyjna znajduje się wśród drzew – niemych świadków tragedii sprzed lat. Relacja budynku z otoczeniem dodatkowo podkreślona została poprzez wprowadzenie zieleni do jego wnętrza. W dachu wycięte zostały cztery okrągłe otwory, obejmujące wnętrze szklane kominy – patia. Rozmieszczone są one pośród poszczególnych eksponatów, a w środku rosną sosny. Patia jednocześnie doświetlają przestrzeń wystawową, wydzielając poszczególne części ekspozycji i organizując kierunek jej zwiedzania.
Obecność drzew wewnątrz muzeum ma znaczenie symboliczne. Tylko one były jedynymi świadkami mordu w Palmirach. Umiejscawiając je w szklanych patiach, pozwalając im tam swobodnie rosnąć, podkreślamy ich historyczną rolę i wagę tragicznej historii, która przetrwała i będzie trwać w naszej pamięci. To taki hołd dla otoczenia – mówi Szczepan Wroński z WXCA.
Prostokątna część ekspozycyjna wydzielona została z trzech stron rzeźbiarsko potraktowaną ścianą pokrytą stalą typu korten z 2252 otworami symbolizującymi ślady zbrodniczych kul. 2252 to liczba pochowanych na cmentarzu ofiar niemieckiego terroru. W ciągu dnia do wnętrza przez otwory dostaje się światło, zaś wieczorem oświetlenie wystawy wydostaje się na zewnątrz, tworząc swoisty rysunek złożony z drobnych punktów świetlnych.
Budynek zaprojektowano jako jednokondygnacyjny, zorientowany frontem w kierunku głównego dojścia do cmentarza. Obiekt otwiera się dużymi przeszkleniami w stronę trzech białych krzyży, nie pozwalając zapomnieć o kontekście masowych morderstw, jakie tam miały miejsce.
Budynek zaprojektowano w konstrukcji żelbetowo-stalowej. Szklane ściany przedstawiają historię tego miejsca i przyrody, a oglądane z zewnątrz pasują do otoczenia. Ściany, wykończone stalą corten, zmieniają się z czasem, szara stalowa powierzchnia na początku pokrywa się rdzą.
Zespół WXCA: arch. Zbigniew Wroński, arch. Szczepan Wroński, arch. Wojciech Conder
zdjęcia: Konrad Szczodrak
