Muzeum Polaków Ratujących Żydów już gotowe!

Muzeum Polaków ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej to pierwsza w Polsce instytucja upamiętniająca Polaków, którzy nieśli pomoc Żydom. Wcinającą się w ziemię ascetyczną bryłę muzeum wraz z ukrytą w jej wnętrzu ekspozycją zaprojektowała pracownia Nizio Design International. Muzeum zostało otwarte 17 marca 2016 roku.

W kompozycji założenia muzealnego nie tylko forma, ale też wszystkie inne jej elementy jak tekstura i materiał mają wyrażać treści związane z przesłaniem muzeum. Zastosowano tu minimalistyczne, abstrakcyjne formy architektoniczne, które wywołują w zwiedzających określone odczucia. Ascetyczna bryła budynku przywodzi na myśl dom. Symboliczna wizja domu, który kojarzy się z miłością i bezpieczeństwem została przez projektantów zderzona z formami kompozycyjnymi wyrażającymi niepokój i zagrożenie. Żelbetowy budynek ma elewacje obłożone kortenem, czyli blachą, która poprzez korozję zmienia swój wygląd, ukazując upływ czasu. Zagłębiona w teren bryła i zastosowane materiały sprawiają, że budynek wtapia się w otoczenie i zespala się z nim. Wpisując się w kontekst miejscowości i szeroko pojmowanej historii, przypomina zwiedzającym dzieje i życie przedwojennej Markowej. Odnosi się on nie tylko do czasów Shoah, ale też ukazuje niezmienną postać trwania, mimo przeciwności losu i historii.

Częściowo przeszklona fasada muzeum, stanowi uproszczoną do postaci znaku bramę. We wnętrzu muzeum panuje, półmrok, rozjaśniony łuną światła bijącą z serca budynku, jakim jest szklany prostopadłościan symbolizujący dom Józefa i Wiktorii Ulmów, ale też domy tysięcy Polaków, którzy narażali własne życie, by nieść pomoc Żydom. Znajdują się oryginalne meble, warsztat stolarski, ul, książki, aparaty fotograficzne Józefa Ulmy i rodzinne dokumenty. W tej przestrzeni wyświetlane są projekcje przywołujące sceny z codziennego życia małżeństwa ich dzieci. Symboliczny dom Ulmów wykonano na podkonstrukcji stalowej, ściany wykończono szkłem bezpiecznym wyklejanym folią z grafiką. Na ścianie z wyświetlaną projekcją zastosowano folię antyrefleksyjną. Podłogę wykonano z desek sosnowych o szczotkowanej i postarzanej powierzchni.

IMG_3308_markowa_prev


Ścieżka zwiedzania muzeum prowadzi wokół kubika, przez 7 działów tematycznych, gdzie historia opowiadana jest przez eksponaty, dokumenty, fotografie, materiały prezentowane na stanowiskach manualnych i multimedialnych. Po środku sali ekspozycyjnej znajdują się 4 infoboxy w formie stalowych prostopadłościanów z monitorami dotykowymi oraz siedziska. Wszystkie elementy ekspozycji układają się w opowieść o wspólnej historii Polaków i Żydów w kontekście tragicznego czasu wojny. Wnętrze Muzeum utrzymane jest w prostej i monumentalnej poetyce betonowych ścian. Jego kulminacją – w głębi sali ekspozycyjnej – jest podświetlona wertykalna i ostra szczelina, która symbolizuje wąską bramę prowadzącą przez niepojęty obszar śmierci.

Struktura budynku ostrym klinem wcina się w teren za domem, gdzie projektanci ulokowali Sad Pamięci z drzewkami jabłoni, gruszy i śliwy, który nawiązuje zarazem do sadu Józefa Ulmy i oliwnego ogrodu Sprawiedliwych w Yad Vashem. Na przyległej do płaszczyzny placu monumentalnej ścianie oznaczającej przekrój ziemi, umieszczone są z granitowe piaskowane tabliczki z nazwiskami Polaków, którzy ratowali Żydów. Z kolei w samą płaszczyznę placu „wtopione” zostały podświetlone tabliczki z imionami i nazwiskami, tych którzy ratując Żydów stracili życie. Zagęszczenie podświetlonych tabliczek narasta w kierunku wejścia do muzeum. Na płaszczyźnie placu formują one niczym płynące po rzece łódki swoisty pochód wędrujących ogni, zbliżających się do progu bramy, którą stanowi symbolizująca dom elewacja.

Budynek Muzeum powstał na placu przy głównej drodze przebiegającej przez Markową i upamiętnia wydarzenia z 24 marca 1944 roku. Podczas II wojny światowej w Markowej hitlerowscy żandarmi rozstrzelali Wiktorię i Józefa Ulmów, szóstkę ich dzieci oraz ukrywane przez nich żydowskie rodziny. W 1995 roku izraelski instytut Yad Vashem przyznał Ulmom tytuł Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata. W 2009 roku spośród 25 projektów nadesłanych na konkurs do realizacji wybrano propozycję pracowni Nizio Design International.