Projekt Muzeum Powstania Wielkopolskiego przygotowali architekci z pracowni WXCA, którzy swój projekt zgłosili do otwartego konkursu. Budynek powstanie na działce przy ul. Północnej i Księcia Józefa. Nowa siedziba Muzeum otrzymała pozwolenie na budowę.
Uzyskane pozwolenia poprzedziły uzgodnienia projektu między innymi z Miejskim Konserwatorem Zabytków oraz pracownikami Zarządu Dróg Miejskich. Zgoda na budowę jest ważna przez najbliższe trzy lata. Miasto obecnie szuka środków na realizację inwestycji i liczy tutaj na dofinansowanie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Do tej pory Miasto Poznań na realizację projektu przekazało 5,5 mln zł, a MKiDN 840 tys. zł.
Koncepcja nowej siedziby Muzeum Powstania Wielkopolskiego autorstwa warszawskiej pracowni WXCA zajęła I miejsce w konkursie ogłoszonym przez Wielkopolskie Muzeum Niepodległości. Zgodnie z wizją architektów budynek muzeum i przestrzeń wokół niego ma wychodzić naprzeciw potrzebie kontaktu z drugim człowiekiem i wspólnego działania, czyli tych wartości, które m.in. zdecydowały o sukcesie Powstania Wielkopolskiego. W opinii sądu konkursowego pod przewodnictwem prof. Bolesława Stelmacha, dyrektora Narodowego Instytutu Architektury i Urbanistyki, wpisuje się ona w wielkopolski idiom wspólnej pracy organicznej i sprzyja tworzeniu przestrzeni spotkań.
Centrum dialogu
Zdaniem twórców z WXCA siedziba muzeum powinna odzwierciedlać symbolikę zwycięstwa w sposób, który nie zakłóci relacji z kontekstem i nie zdominuje wzgórza wraz z Kościołem Św. Wojciecha z 800 – letnią tradycją. Istotą projektu było także stworzenie miejsca, które nie tylko opowie o historii wspólnego działania Wielkopolan, ale również pozwoli na budowanie nowych relacji pomiędzy mieszkańcami Poznania. Dlatego architekci zaproponowali, by centralnym miejscem całego obiektu stał się okrągły plac, wokół którego zgromadzone są kameralne budynki muzealne. – Proponując taki układ, przypominamy o początkach naszego państwa, o grodach i osadach, w których tworzyły się pierwsze społeczności – mówi Małgorzata Dembowska, współautorka projektu.
To właśnie przestrzeń, którą tworzą bryły obiektów, ma stanowić symbol zwycięstwa. Otwarta forma placu może zachęcać do interakcji, stanowić naturalne miejsce wymiany myśli, debaty, dialogu, wszystkiego, co przyczynia się do budowania głębszych relacji społecznych.
Projektując nową siedzibę muzeum, odnieśliśmy się między innymi do słów Ignacego Paderewskiego z jego przemówienia z 1918 r., kiedy wspominał o sile polskiej tożsamości budowanej przez wspólnotę zaangażowanych ludzi – mówi Krzysztof Moskała, współautor projektu.
Do konkursu architektoniczno-urbanistycznego na nową siedzibę Muzeum Powstania Wielkopolskiego ogłoszonego przez Wielkopolskie Muzeum Niepodległości zostało dopuszczonych 56 pracowni, a do drugiego etapu zakwalifikowało się tylko 6.
Współgranie z otoczeniem
Ważnym wyzwaniem było zaproponowanie takiego układu urbanistycznego, by nowa siedziba współgrała z otoczeniem. W sąsiedztwie obiektu znajduje się m.in. wzgórze, na którym stoi Kościół św. Wojciecha oraz park. Rozproszenie muzeum na kilka mniejszych brył pozwala zarówno na zachowanie dużej skali zieleni wokół, jak i uwzględnienie w założeniach muzealnych ważnego świadka historii jakim jest wspomniany kościół.
Zaproponowany przez nas podział umożliwia otwartą formułę muzeum, w której budynki nie są przeszkodą na głównych ciągach komunikacyjnych, a wręcz przeciwnie – mieszkańcy i turyści mogą się tam swobodnie dostać i przejść przez cały kompleks z każdej strony – i od Cytadeli, i od terenów Starej Rzeźni oraz oczywiście od strony Wzgórza św. Wojciecha – mówi Małgorzata Dembowska z WXCA.
Współczesna narracja z historią w tle
Refleksja nad współczesnością bazującą na solidnych fundamentach historii zaowocowała stworzeniem odpowiedniej architektury budynku. Projektanci zaproponowali, by podstawę muzeum (parter) stanowił surowy kamień przywołujący pamięć o pierwszych budowlach na ziemiach polskich. Kolejne kondygnacje będą wykonane z gładko ciętego kamienia, który przenosi nas do czasów współczesnych. Cała narracja budynku ma swoje odzwierciedlenie w zastosowanych rozwiązaniach materiałowych. Wydźwięk kamiennych solidnych ścian na zewnątrz został skontrastowany z ciepłą aranżacją wnętrz, w których zestawienie bieli ścian z elementami drewna nawiązuje charakterem do tradycyjnego domu.
Wielość funkcji
Formuła kameralnego placu otwartego na otaczające go przestrzenie publiczne pozwala na aranżację różnych aktywności. Na co dzień może być on miejscem wypoczynku dla gości i pracowników placówki jako przedłużenie holu głównego z foyer sali konferencyjnej z przestrzenią gastronomiczną czy też foyer wystawy czasowej. Funkcję wypoczynkową ma wspierać centralna instalacja wodna w postaci kurtyny, która może także grać rolę ekranu podczas pokazów multimedialnych. Plac jest naturalnym miejscem do organizacji wykładów, koncertów, spotkań, a jego okrągły kształt umożliwia zgromadzenie publiczności wokół sceny.
Jak zwykle w tego typu skomplikowanych projektach obiektów użyteczności publicznej musieliśmy uwzględnić różne funkcje, potrzeby, a w tym wszystkim pamiętać o kontekście miejsca i głównej misji muzeum – podsumowuje Krzysztof Moskała z WXCA.
Również zimą przestrzeń może zapewnić dużo atrakcji, poprzez możliwość organizacji lodowiska. Jest to zresztą długa tradycja tego miejsca, które od 50 lat funkcjonuje w świadomości mieszkańców właśnie w tej formie. Koncepcja przewiduje również utworzenie ogólnodostępnego parku dla mieszkańców, w którym przewidziano między innymi miejsce na pomnik upamiętniający Dowódców Powstania Wielkopolskiego oraz lokalizację w centralnej części ogrodów społecznych.
Zespół Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości obecnie kończy prace nad scenariuszem stałej ekspozycji. Konkurs na jej zaprojektowanie ma odbyć się dwuetapowo w latach 2022-2023. Zgodnie z obowiązującym harmonogramem pierwszych gości przekroczą próg nowej siedziby muzeum w grudniu 2025 roku.
Projekt tworzył zespół w składzie:
Szczepan Wroński, Piotr Łosek, Małgorzata Dembowska, Krzysztof Moskała, Aleksandra Adamczyk, Adam Mierzwa, Agnieszka Radziszewska, Elżbieta Leoniewska, Angelika Drozd, Zuzanna Wodowska.
Przy projekcie współpracowali:
Makieta – Michał Sokołowski;
Wizualizacje – Dot Design;
Konstrukcja – Fort Polska, Michał Grochowiecki, Bydgoszcz;
Instalacje – PM Projekt, Przemysław Tkaczuk, Bydgoszcz,
Technologia muzealna – Janczarski Studio. Warszawa;
Rozwiązania akustyczne – Manufaktura Technologiczna, Piaseczno.
