Kowno jest miastem o niezwykle bogatej architektonicznej tradycji. To właśnie tutaj znajduje się jedyny na Litwie budynek reprezentujący styl szkoły amsterdamskiej, w którym otwarto Muzeum Szkoły Amsterdamskiej. Kierunek stanowi syntezę elementów art déco i secesji, przez co wyróżnia się rzeźbiarską formą, miękkimi liniami i bogatą dekoracyjnością. W stolicy tymczasowej Republiki Litewskiej okresu międzywojennego, gdzie modernizm wyznaczał rytm błyskawicznego rozwoju miasta, budynek ten jest oryginalnym przykładem formalnych i estetycznych poszukiwań epoki.
Muzeum Szkoły Amsterdamskiej w Kownie – dom o niezwykłej formie i historii
Kamienica przy alei Vytauto 58 została wybudowana w 1928 roku z inicjatywy właścicieli fabryki tekstyliów „Liteksas”, Mozesa Posviańskiego i Giršasa Klisasa. Obydwaj przedsiębiorcy zamieszkali na drugim piętrze budynku, a pozostałe mieszkania przeznaczyli na wynajem. Projekt domu stworzył młody architekt Jokūbas Peras, który miał wówczas zaledwie 25 lat. Jego dzieło wyróżnia się dynamiczną elewacją o wyraźnie modelowanych liniach, zaokrąglonych narożnikach i rytmicznym układzie okien. Charakterystyczne rzeźby oraz dekoracyjne detale dodają bryle bardzo osobliwego wyrazu i podkreślają wyraźne wpływy art déco.
Remont przy Vytauto 58 w Kownie i nowe życie budynku
W 2019 roku odrestaurowano elewację budynku, główne drzwi oraz okna klatki schodowej. Przywrócono także pierwotne odcienie błękitu i złota wewnątrz klatki. Kilka lat później, w styczniu 2023 roku, w mieszkaniu numer 6 otwarto Muzeum Szkoły Amsterdamskiej. Inicjatorami przedsięwzięcia byli założyciele kowieńskiego Muzeum Art Déco, Karolis Banis i Petras Gaidamavičius. To ich druga prywatna instytucja poświęcona dziedzictwu międzywojnia. Muzeum mieści się w pięciopokojowym apartamencie o powierzchni 136 m kw., z dwoma balkonami i tarasem wychodzącym na zielone stoki Žaliakalnis. Wnętrza lokalu zaaranżowano w duchu szkoły amsterdamskiej i art déco, z użyciem oryginalnych mebli, dzieł sztuki i przedmiotów codziennego użytku z lat 20. i 30. XX wieku. Wśród eksponatów znajdują się także książki, naczynia i urządzenia gospodarstwa domowego z tamtej epoki.
Muzeum Szkoły Amsterdamskiej w Kownie
Zwiedzanie odbywa się w formie interaktywnych, zmysłowych spacerów, podczas których można poczuć atmosferę życia mieszkańców Kowna w czasach pierwszej Republiki Litewskiej. Kuratorzy muzeum sięgają również po teorię queer, aby wyjaśnić intensywną kolorystykę wnętrz oraz ekspresyjną formę rzeźb zdobiących budynek. W interpretacji historii tego miejsca istotną rolę odgrywa również żydowskie dziedzictwo Kowna, brutalnie przerwane przez Holocaust. Współczesne narracje przypominają o ogromnym udziale litewskich Żydów w rozwoju miasta i tworzeniu jego wyjątkowej architektury.
Kowno wpisane na listę UNESCO
W 2023 roku architektura międzywojennego Kowna, w tym także budynek przy Vytauto 58, została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. To wyróżnienie potwierdza znaczenie kowieńskiego modernizmu i jego różnorodnych odmian, w tym niezwykle rzadkiej szkoły amsterdamskiej. Muzeum przybliża walory architektoniczne budynku oraz codzienne życie jego dawnych mieszkańców.
Źródło: Amsterdamo mokyklos muziejus
Czytaj też: Kamienica | Litwa | Muzeum | Ciekawostki | whiteMAD na Instagramie
