Nowy Zamek w Bad Muskau przez lata był ruiną. W 2011 roku zakończono jego odbudowę

Zamek w Bad Muskau, położony nad Nysą Łużycką, ma bogatą i fascynującą historię, która sięga średniowiecza. W czasach, gdy okolice Muskau były ważnym punktem na skrzyżowaniu szlaków handlowych, wzniesiono tam fortyfikacje, które miały na celu ochronę dróg oraz funkcjonującego przy przeprawie celnego posterunku. Pierwsze wzmianki o tych umocnieniach pochodzą z 1245 roku. Dokumenty dotyczące wczesnych właścicieli ziem Muskau są nieliczne. W 1253 roku, jako właściciel ceł w Muskau, pojawia się margrabia miśnieński Henryk III Dostojny. Nie jest jednak jasne, czy wówczas zamek należał do niego. Inne wzmianki sugerują, że pewni bracia, Berold i Thidricus de Muschov, mogli mieć związek z zamkiem, jednak ta hipoteza nie jest pewna.

Pierwszym właścicielem zamku, którego tożsamość jest jednoznacznie potwierdzona, był Bodo von Ileburg. W 1366 roku zamek stał się prezentem ślubnym dla jego zięcia, Heinricha von Kittlitz. W ciągu następnych dziesięcioleci zamek kilkakrotnie zmieniał właścicieli, przechodząc w ręce różnych rodów szlacheckich. Na początku XV wieku zamek został rozbudowany przez rodzinę von Penzig, Do kompleksu dodano północną wieżę, a jego fortyfikacje wzmocniono murami obwodowymi oraz basztą bramną. Otaczające go bagna i rozlewiska Nysy Łużyckiej dodatkowo chroniły warownię.

Park i zamek Bad Muskau w 1839 r. Fot. Heinrich Wilhelm Teichgräber, Public domain, via Wikimedia Commons

W trakcie remontów w Nowym Zamku odkryto pozostałości gotyckich murów, które pozwoliły odtworzyć wygląd średniowiecznej warowni. Centralnym elementem zamku była wieża o imponujących murach o grubości od 1,80 do 2,80 metra, sugerująca, że budowla miała co najmniej trzy kondygnacje. W XIV wieku zamek rozwinął się w dwuczłonowy kompleks z zamkiem wysokim i niskim podzamczem. Po 1447 roku zamek przeszedł w ręce rodziny von Bieberstein, a następnie von Schoenaich. W wyniku pożaru w 1586 roku zamek został przebudowany w stylu renesansowym. Prace te obejmowały zarówno zmianę układu budynków, jak i ich wystrój, co przyczyniło się do podniesienia prestiżu rezydencji.

Najbardziej znanym właścicielem zamku był książę Hermann von Pückler, który w 1811 roku odziedziczył majątek. Sławny ekscentryk i podróżnik zainwestował ogromne sumy w przekształcenie zamku i otaczającego go parku, tworząc wspaniały kompleks ogrodowo-parkowy, który stał się jednym z najważniejszych i najbardziej imponujących w całej Europie. Stan ten trwał do 1945 roku. Pod koniec II wojny światowej, linia frontu przebiegała przez Dolinę Nysy Łużyckiej, gdzie znajdował się Park Mużakowski. W wyniku intensywnych działań wojennych, około 70 procent miasta zostało zniszczone, a wszystkie mosty na Nysie oraz Stary Zamek legły w gruzach. Nowy Zamek został doszczętnie splądrowany przez Armię Czerwoną 30 kwietnia 1945 roku. Po grabieży budynek podpalono i przez kolejne dziesięciolecia pozostawał w ruinie, niszczejąc w zapomnieniu.

Nowy Zamek w roku 1955 i obecnie. Fot. Brück & Sohn Kunstverlag Meißen, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons i Rabe!, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Największym ciosem dla przyszłości Parku Mużakowskiego było ustalenie nowego przebiegu polsko-niemieckiej granicy, zgodnie z porozumieniami zawartymi przez aliantów w Teheranie, Jałcie i Poczdamie. Nysa, która wcześniej była integralnym elementem parku, po wojnie stała się granicą nie do przekroczenia, dzielącą park na dwie części. Podczas gdy zachodnia strona parku, znajdująca się po stronie niemieckiej, zachowała się w stosunkowo dobrym stanie dzięki wysiłkom ogrodników, wschodnia część po stronie polskiej popadła w zapomnienie, zarastając gęstym lasem. Przełom w historii zamku i parku nastąpił dopiero w 1988 roku, kiedy to polscy i niemieccy konserwatorzy zabytków podpisali umowę o wspólnej restauracji Parku Mużakowskiego jako całościowego dzieła sztuki. Zmiany polityczne po 1989 roku przyspieszyły te działania, a Park Mużakowski po stronie polskiej został objęty opieką Ministerstwa Kultury. Po stronie niemieckiej, w 1992 roku park przeszedł pod opiekę Wolnego Kraju Związkowego Saksonii.

Nowy Zamek w Bad Muskau w latach 80. XX w. i dziś. Fot. Erich Braun, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons i Heigeheige, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons

Pod przewodnictwem fundacji „Park Księcia Pücklera Bad Muskau”, założonej w 1993 roku, rozpoczęto szeroko zakrojone prace restauracyjne i renowacyjne, które obejmowały m.in. odbudowę oranżerii, folwarku zamkowego, mostów oraz ogrodu zamkowego. Rekonstrukcja Nowego Zamku rozpoczęła się w 1995 roku i zakończyła w 2011 roku. Całkowity koszt odbudowy zamku wyniósł 25 milionów euro. Prace ukie­run­ko­wa­no w ce­lu na­da­nia rezydencji ne­o­re­ne­san­so­wej for­my z cza­sów księ­cia Fry­de­ry­ka Ni­der­lan­dzkie­go. Dziś jest to trój­skrzy­dło­wy, czte­ro­kon­dyg­na­cyj­ny budynek z otwar­tym od stro­ny par­ku dzie­dziń­cem i dwie­ma okrąg­ły­mi wie­ża­mi. Po­łą­cze­nie z par­kiem two­rzy efek­tow­ny pod­jazd oraz sze­ro­kie, ozdo­bio­ne rzeź­ba­mi lwów scho­dy. Zgod­nie ze sty­lem ar­chi­tek­to­nicz­nym, pa­łac cha­rak­te­ry­zu­je się du­żą licz­bą ele­men­tów de­ko­ra­cyj­nych, ta­kich jak ozdob­ne szczy­ty i kra­ty, bal­ko­ny, fi­gu­ry, la­tar­nie, fry­zy i fi­li­gra­no­we ma­ski wie­żo­we. Funk­cje este­tycz­ne peł­ni też cha­rak­te­ry­stycz­na, bor­do­wa bar­wa ele­wa­cji i kon­tra­stu­ją­ce z nią jasno­kre­mo­we de­ta­le.

Ruiny zamku przed odbudową i wygląd współczesny. Fot. muskauer-park.de

Odbudowany pałac stanowi obecnie sie­dzi­bę Fun­da­cji Księ­cia Pück­le­ra – Die Stif­tung Fürst-Pück­ler-Park Bad Mu­skau, a tak­że mu­ze­um. W je­go skrzy­dle po­łu­dnio­wym umiesz­czono in­ter­ak­tyw­ną wy­sta­wę Pück­ler! Pück­ler? Ein­fach nicht zu fas­sen! (Pück­ler! Pückler? Po pro­stu nie­wia­ry­go­dne!) po­świę­co­ną ży­ciu i pra­cy twór­cy par­ku, a w jed­nej z wież zna­la­zła miej­sce eks­po­zy­cja do­ty­czą­ca hi­sto­rii zam­ku i mia­sta od śre­dnio­wie­cza po cza­sy współ­cze­sne. Ist­nie­je rów­nież mo­żli­wość wej­ścia na wie­żę zam­ko­wą z pla­tfor­mą wi­do­ko­wą. Dzięki tym wysiłkom, Nowy Zamek w Parku Mużakowskim został przywrócony do dawnej świetności i obecnie stanowi ważny element dziedzictwa kulturowego regionu. Odbudowa zamku nie tylko ocaliła cenny zabytek architektoniczny, ale również przyczyniła się do ożywienia i zjednoczenia historycznego parku, który jest jednym z najpiękniejszych przykładów europejskiego ogrodu krajobrazowego. Dziś zamek i park stanowią wspólne dziedzictwo Polski i Niemiec.

Źródło: zamkipolskie.com, muskauer-park.de

Czytaj też: Architektura | Zabytek | Historia | Podróże | Renowacja | Niemcy