Odbojem nazywamy ogranicznik wykonany z kamienia lub żeliwa (rzadziej z innych materiałów), umieszczany na ziemi przy framudze po obu stronach bramy wjazdowej do budynku czy podwórza. Stosowano je w sytuacji gdy dostęp do podwórza kamienicy lub innego wydzielonego obszaru wymagał przejazdu bramnego. Odboje zwężały światło bramy, przez co chroniły ściany przejazdu przed zarysowaniem i innymi uszkodzeniami wywołanymi przez przez wozy, dorożki, furmanki czy powozy.
Odboje w różnej formie i postaci produkowane były w XIX w. i na początku XX w. na masową skalę w całej Polsce. Mocowano je solidnie zarówno do ściany, jak i podłoża. W Warszawie zachowało się stosunkowo niewiele przedwojennych kamienic, toteż ilość odbojów nie jest duża. Te zachowane są najczęściej w kształcie owalnym, wrzecionowatym z żeberkowaniem, ale spotkać można także w formie beczułki, kamiennego słupka czy krasnala. Można również spotkać zupełnie proste, bez ozdób.
Brama na ul. Nowogrodzkiej.
Odboje produkowane były przez lata, najczęściej bez żadnych zmian w konstrukcji czy wyglądzie, toteż trudno jest określić jednoznacznie ich wiek. Warszawskie odboje żeliwne powstawały w odlewniach m.in. w Końskich, Janowie w Zakładach Górniczych „Bliżyn”, w Mroczkowie, ale także w zakładzie warszawskim, mieszczącym się przy ul. Szarej 12. Z biegiem czasu ich popularność spadała i montowano ich coraz mniej. Było to wynikiem zmian, jakie zaszły zarówno w komunikacji, jak i w budownictwie – odchodzono od stawiania domów z przejazdami bramnymi.
Prawdziwy odbój po warszawsku. Wyłaniający się spod ziemi żeliwny element, gdzieś w Śródmieściu… Zapewne pozostałość po wojennych zniszczeniach miasta. (fot. Okno na Warszawę)
Obecnie odboje padają ofiarą złodziei złomu czy też remontów prowadzonych w historycznych budynkach. Traktowane są jak przeszkoda i bywają usuwane. Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków stawia sprawę jasno i zakazuje likwidowania odbojów, które są namacalnym świadkiem funkcjonowania XIX-wiecznego miasta. Ukazują one bowiem w jak prosty, a jednocześnie oryginalny i estetyczny sposób poradzono sobie z problemem niszczenia przejazdów bramnych, a także przypominają nam o dawnych środkach transportu, kiedyś tak popularnych, dziś już praktycznie niespotykanych. W mieście takim jak Warszawa, które dotknęła ogromna, masowa destrukcja, bardzo już ograniczony zbiór odbojów musi być pieczołowicie chroniony.
Spodobał Ci się temat “Odbój po warszawsku. Oryginalny i estetyczny element wyposażenia kamienicy.”? Znajdziesz u nas więcej ciekawostek! To może Cię zainteresować:
- WARSZAWA: TAK DZIAŁA AUTOMATYCZNY, PODZIEMNY PARKING DLA ROWERÓW
- PRZEDWOJENNE KAFLE ZACHWYCAJĄ! WCIĄŻ ZNAJDUJĄ SIĘ W WIELU KAMIENICACH
- WIADUKT KOLEJOWY W BOLESŁAWCU. JEDEN Z NAJDŁUŻSZYCH W EUROPIE.
Czytaj też: Ciekawostki | Architektura
Temat: Odbój po warszawsku. Oryginalny i estetyczny element wyposażenia kamienicy.
Źródło: warszawa-stolica.pl, um.warszawa.pl, Okno na Warszawę
