O możliwości wpisania osiedla do rejestru zabytków pisaliśmy kilka miesięcy temu TUTAJ. Teraz doczekaliśmy się finału postępowania. Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków zdecydował, by warszawskie osiedle mieszkaniowe wzniesione w latach 60. XX w. Zatrasie trafiło do rejestru zabytków. Czym wyróżnia się ten modernistyczny kompleks budynków?
Osiedle Zatrasie, położone w warszawskiej dzielnicy Żoliborz, stanowi jeden z najciekawszych przykładów powojennej architektury mieszkaniowej. Decyzją Mazowieckiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków historyczny zespół budowlany osiedla został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych. Ta decyzja podkreśla nie tylko walory estetyczne, ale i znaczenie ideowe tego kompleksu, jako że dokumentuje autorską koncepcję realizowaną na przełomie lat 60. i 70. XX wieku. Zostało zaprojektowane przez zespół pod kierownictwem Jacka Nowickiego przy współpracy Wacława Materskiego, Jerzego Osuchowskiego, Tadeusza Fiećki oraz architektki krajobrazu Wandy Staniewicz. Za projekt konstruktorski odpowiadał Andrzej Wadowski wraz z Sewerynem Haulerem i Aleksandrem Kochem.
Zatrasie. Historia
Prace nad osiedlem Zatrasie rozpoczęto w 1962 roku wraz z położeniem kamienia węgielnego, a pierwsze roboty rozpoczęto od północno-wschodniego narożnika terenu. Realizacja projektu była stopniowa – początkowo wzniesiono trzy kolonie zgodnie z pierwotnymi założeniami architektonicznymi, wykorzystując technologię wielkoblokową (mury z gazobetonu). Już po 1964 roku wprowadzono modyfikacje projektu, polegające między innymi na podwyższeniu zabudowy mieszkaniowej oraz zastosowaniu technologii wielkopłytowej. Po 1965 roku projekt dostosowywano do wymogów tzw. unifikacji warszawskiej UW2, co wpłynęło na standardyzację rozwiązań. Budowę osiedla zakończono w 1972 roku, a prace realizowały najpierw Społeczne Przedsiębiorstwo Budowlane, a następnie Przedsiębiorstwo Budownictwa Uprzemysłowionego z Jelonek.
Na terenie Zatrasia wzniesiono łącznie 37 budynków mieszkalnych, które stały się fundamentem zintegrowanej przestrzeni mieszkaniowej. Kompleks ten został wyposażony w obiekty użyteczności publicznej, w tym szkołę, przedszkole publiczne oraz dom pracy twórczej. Dodatkowo, zaprojektowano pawilony usługowo-handlowe, transformatory i garaże, wpisując więc funkcjonalność osiedla w życie codzienne jego mieszkańców. Pomimo wstępnych planów dotyczących budowy kina i domu społecznego, te obiekty nie zostały zrealizowane, co sprawiło, że charakter osiedla skupił się głównie na aspekcie mieszkaniowym.
Spójność estetyczna
Jednym z najbardziej rzucających się w oczy elementów osiedla Zatrasie jest jego jednorodne opracowanie architektoniczne. Elewacje budynków zostały starannie otynkowane i pomalowane na biało, urozmaicone detalami w kolorach szarym, żółtym czy czerwonym, które różnicowały poszczególne kolonie. Takie podejście nie tylko nadaje osiedlu spójny wygląd, ale podkreśla również jego późnomodernistyczny charakter. W efekcie powstała przestrzeń, w której oryginalne gabaryty i bryły budynków tworzą harmonijną kompozycję, zachowując jednocześnie unikalne relacje widokowo-przestrzenne.
Aranżacja przestrzeni zielonych
Integralną część osiedla stanowi starannie zaplanowana zieleń, która dopełnia architektoniczną spójność kompleksu. Prace nad aranżacją terenów zielonych zakończono w 1974 roku, tworząc przyjazne otoczenie dla mieszkańców. Na obszarze osiedla wytyczono aleję spacerową oraz ogród, a także teren o charakterze rekreacyjnym, który obejmuje boiska sportowe i place zabaw. Dodatkowe elementy małej architektury oraz dekoracyjne formy przestrzenne podkreślają troskę o detale i łączą funkcjonalność z estetyką.
Znaczenie kulturowe
Osiedle Zatrasie to nie tylko przykład przemyślanej koncepcji architektonicznej, ale także ważny element dziedzictwa powojennego urbanizmu w Warszawie. W dobie modernistycznego minimalizmu, który odrzucał dotychczas dominującą stylistykę socrealistyczną i łączył tradycje przedwojenne z nowoczesnymi potrzebami, projekt ten stanowi milowy punkt w rozwoju warszawskiego budownictwa mieszkaniowego.
Obiekty z lat 60. i 70. są obecnie przedmiotem szczególnego zainteresowania konserwatorskiego, co potwierdzają wpisy do rejestru zabytków między innymi budynku dawnej Węgierskiej Ekspozytury Handlowej (1972) oraz Dworca Centralnego w Warszawie (lata 1972–1974). W tym kontekście osiedle Zatrasie staje się nie tylko świadectwem historycznego podejścia do projektowania przestrzeni miejskiej, ale również cennym ogniwem dokumentującym osiągnięcia architektoniczne tamtego okresu.
Źródło: Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków
Zdjęcia: WUOZ w Warszawie
Czytaj też: Architektura w Polsce | Ciekawostki | Historia | Modernizm | Warszawa
