80 lat po spaleniu przez niemieckich nazistów największej synagogi przedwojennego Oświęcimia, w tym samym miejscu powstanie wyjątkowe miejsce upamiętnienia. Będzie nim kieszonkowy park pamięci, który przypomni o Wielkiej Synagodze, a także o wielokulturowym obliczu miasta, które nie ze swojej winy stało się symbolem Auschwitz i Holokaustu.
Oświęcim przez kilka wieków był miejscem, w którym zgodnie mieszkali chrześcijanie i żydzi. Przed wybuchem II wojny światowej społeczność żydowska stanowiła aż 60 proc. mieszkańców, a w mieście nad Sołą znajdowało się kilkanaście synagog i domów modlitwy. Życie społeczne i religijne oświęcimskich żydów koncentrowało się jednak przede wszystkim wokół największej świątyni – Wielkiej Synagogi, która w nocy z 29 na 30 listopada 1939 r. została doszczętnie spalona przez niemieckich nazistów. Teraz to miejsce zostanie należycie upamiętnione. Dzięki zaangażowaniu wielu osób oraz internetowej zbiórce, na pustym placu po synagodze znajdującym się w centrum Oświęcimia, powstaje park kieszonkowy. Będzie on zielonym miejscem wypoczynku dla mieszkańców i turystów, ale także ważnym miejscem edukacji o wielokulturowym dziedzictwie miasta nieopodal Auschwitz.
W parku, którego projekt przygotowali krakowscy architekci ze Studia Projektowego NArchitekTURA oraz Imaginga Studio, znajdzie się ponad 20 gatunków różnych krzewów i kwiatów. Oprócz już rosnących, kilkudziesięcioletnich drzew, pojawią się w nim zupełnie nowe rośliny. Wśród nich będą ciekawie wkomponowane w całość różne rodzaje bluszczu i paproci, ale też turzycza, miskant, kostrzewa gautiera i inne. W parku odpocząć będzie można na ławkach, na których znajdą się symboliczne perforacje przedstawiające znaki zodiaku – odzwierciedlenie ornamentyki z Wielkiej Synagogi. – Dzieje świątyni będzie można lepiej poznać dzięki instalacji z jej historycznymi zdjęciami oraz modelowi świątyni. W parku znajdzie się też 40 kamiennych płyt ułożonych w swobodnej kompozycji, których nieregularny układ będzie symbolizować ruiny – pozostałości po dawnej synagodze. Innym ważnym elementem kieszonkowego parku pamięci będzie “studnia”, w której będzie można zobaczyć oryginalną, historyczną posadzkę z Wielkiej Synagogi. W centralnym miejscu znajdzie się natomiast sadzawka, w której będzie zbierać się deszczówka – wylicza Tomasz Kuncewicz, dyrektor Muzeum Żydowskiego w Oświęcimiu.
To jednak nie wszystko. Wciąż trwa internetowa zbiórka, dzięki której w oświęcimskim parku pamięci będą mogły powstać dodatkowe elementy, w tym trójwymiarowy model żyrandola pochodzącego z Wielkiej Synagogi odnalezionego 15 lat temu podczas wykopalisk prowadzonych przez toruńskich archeologów. Teraz jego model ma szansę symbolicznie powrócić w miejsce, w którym przez długie dziesięciolecia dawał swoje światło.
Tekst: Tomasz Kobylański
