Pałac w latach 80. Fot. Mariusz Brzeziński/fotopolska.eu

Pałac Błękitny w Warszawie: klasycystyczny zabytek czeka na lepsze czasy

·8 czerwca 2024

Pałac Błękitny, znany także jako pałac Zamoyskich to jedna z dawnych rezydencji wzniesionych na terenie Warszawy. Na przestrzeni lat gmach był wielokrotnie przebudowywany i modernizowany. Swoją ostateczną formę uzyskał w latach 1833–1838, a nazwę przyjął od od koloru dachu, jakim został pokryty. Uszkodzony i wypalony pałac odbudowano pod koniec lat 40.

Stary ogromny gmach przy ul. Senatorskiej przechodząc przez różne ręce dostał się we własność Stefana Potockiego, który podarował go królowi. Po 1726 roku król August II Mocny polecił przebudować pałac. Prace przeprowadził zespół saskich projektantów i architektów z udziałem Daniela Joachima Jaucha, Jana Zygmunta Deybla i Karola Fryderyka Pöppelmanna. Od koloru dachu był nazywany pałacem Błękitnym. Następnie posiadłość trafiła do rodziny Czartoryskich.

Pałac Błękitny w 1938 roku. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie

Od 1811 do 1944 roku mieszkali w nim Zamoyscy, którzy zlecili przebudowę pałacu w stylu klasycystycznym wg projektu Fryderyka Alberta Lessela. W latach 1816-17 powstał budynek na zbiory biblioteki Zamoyskich. W latach 1833–1838 dobudowano dwupiętrową oficynę. W posiadłości koncertował Fryderyk Chopin, a także pracował Stefan Żeromski. Do wybuchu wojny w 1939 roku w pałacu mieściły się wspaniałe zbiory artystyczne, a w specjalnie przystosowanym pawilonie Biblioteka Ordynacji Zamojskiej. W 1939 roku pałac został częściowo zniszczony. Ocalałe przedmioty i zbiory biblioteczne zostały wywiezione przez Niemców, bądź spłonęły. Dalszej destrukcji dokonano podczas powstania w 1944 r.

Korpus główny od strony ogrodu, rok 1938 i lata 80. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i „Księga Pałaców Warszawy”, Tadeusz S. Jaroszewski – Interpress Warszawa 1985

W latach 1948–1950 obiekt odebrano prawowitym spadkobiercom i odbudowano według projektu Brunona Zborowskiego z przeznaczeniem dla Zakładu Osiedli Robotniczych. Nadano mu wówczas formę z początku XIX w. Później do 1997 w pałacu Błękitnym mieściła się siedziba Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Chińskiej. Gmach był także siedzibą Miejskich Zakładów Komunikacyjnych, a później warszawskiego Zarządu Transportu Miejskiego. W 1965 roku pałac wraz z oficyną, budynkiem Biblioteki Ordynacji Zamojskiej i ogrodem został wpisany do rejestru zabytków.

Wypalona biblioteka, rok 1941 i ten sam obiekt obecnie. Źródło: Public domain, via Wikimedia Commons i Wistula, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons

W 1999 roku Jan Tomasz Zamoyski sprzedał roszczenie do pałacu przedsiębiorcy Józefowi Hubertowi Gierowskiemu, który odzyskał reprywatyzowany pałac w 2000 roku. Gierowski wniósł nim aport do spółki z o.o. „Błękitny Pałac”, po czym sprzedał swoje udziały. Obecnie pałac stoi opuszczony i z roku na rok pogarsza się jego stan. W jednej z oficyn działa Teatr Żydowski im. Estery Rachel i Idy Kamińskich, Centrum Kultury Jidysz oraz restauracja.

Wypalony główny korpus pałacu podczas okupacji i odbudowany obiekt w latach 80. Źródło: Archiwum Państwowe w Warszawie i „Księga Pałaców Warszawy”, Tadeusz S. Jaroszewski – Interpress Warszawa 1985