W chwili wybuchu II wojny światowej Warszawa liczyła ponad 1,3 mln mieszkańców. W mieście działało ok. 20 teatrów i 70 kin oraz wiele restauracji i hoteli. Na lata 40. i początek 50. planowano w mieście wiele inicjatyw i wydarzeń. Wszelkie plany zniweczył atak nazistowskich Niemiec i bombardowania miasta już we wrześniu 1939 roku. Wszelkie działania militarne podczas 6 lat wojny doprowadziły do zniszczenia około 85 procent zabudowy lewobrzeżnej Warszawy. W gruzach legły pałace, kamienice, mosty, kościoły… Niektóre zrekonstruowano tuż po wojnie, ale inne musiały czekać na odbudowę przez dekady. Jedną z takich budowli odbudowanych w Warszawie po latach jest pałac Jabłonowskich.
Pałac został zbudowany w latach 1773–1785 dla Antoniego Jabłonowskiego według projektu Jakuba Fontany i Domenico Merliniego. W latach 1817–1819 został przebudowany na ratusz miejski, przejmując funkcje rozebranego starego ratusza na Rynku Starego Miasta.
W roku 1863, w czasie powstania styczniowego, pałac uległ pożarowi. Odbudowa w stylu neorenesansowym odbyła się w latach 1864–1868 według projektu Józefa Orłowskiego. Nadała mu ona nowy kształt, powiększono powierzchnię użytkową a także dobudowano charakterystyczną wieżę, wykorzystywaną do obserwowania tej części miasta przez Warszawską Straż Ogniową. W sali balowej odbywały się posiedzenia Rady Miejskiej, w sali portretowej z 25 podobiznami znanych Polaków obradował magistrat. W październiku 1917 roku, w związku z setną rocznicą śmierci Tadeusza Kościuszki, na fasadzie pałacu odsłonięto tablicę pamiątkową a rok później odsłonięto tablicę upamiętniającą śmierć Jana Henryka Dąbrowskiego.
W latach 1936–1939 odbyła się kolejna modernizacja pałacu według projektu Oskara Sosnowskiego, która objęła przebudowę dachu oraz wzniesienie nowego, siedmiopiętrowego budynku od strony ul. Daniłłowiczowskiej. Kolejnej przebudowy podjęli się Niemcy po zajęciu miasta. We wrześniu 1939 roku, w czasie obrony Warszawy, z ratusza cywilną obroną miasta dowodził prezydent Stefan Starzyński. Jego gabinet mieścił się na pierwszym piętrze, na prawo od wieży. W październiku 1939 roku prezydent został zabrany ze swego gabinetu przez funkcjonariuszy gestapo i osadzony na Pawiaku. Przebywał tam do Bożego Narodzenia. Następnie został stamtąd wywieziony i wszelki ślad po nim zaginął. Uważa się, że został rozstrzelany w jednej z egzekucji. Budynek został bardzo dotkliwie zniszczony podczas działań wojennych i celowego niszczenia miasta przez okupanta. W roku 1952 rozebrano wypalone ruiny pałacu, a fundamenty zasypano.
W 1964 roku w miejscu zniszczonego pałacu Jabłonowskich ustawiono pomnik Bohaterów Warszawy.
Pałac Jabłonowskich w Warszawie na pocz. XX w. i obecnie.
Pałac w roku 1945 i 2022.
Na przełomie 1989 i 1990 roku podjęto decyzję o odbudowie północnej pierzei placu Teatralnego. W latach 1995–1997 budynek pałacu został zrekonstruowany na siedziby banków, co poprzedziły wykopaliska archeologiczne. Po odbudowie Zamku Królewskiego w latach 70. była to największa historyczna rekonstrukcja w Warszawie. Odbudowano również kościół św. Andrzeja i narożną kamienicę, co zakończyło proces przywracania zabudowy przy placu. Budynek zrealizowano w formie żelbetowej, rekonstruując fasadę według stanu sprzed roku 1936. Pozostałe elewacje pałacu zyskały wygląd współczesny. W czasie odbudowy wydobyto też fragmenty wyposażenia pałacu, które wyeksponowano w bramie przy wieży. Przy okazji odbudowy wieży uwidoczniono zarys studni. Autorem projektu rekonstrukcji był Lech Klajnert.
Pałac w roku 1945 i 2022.
Pałac Blanka po prawej i ratusz przed i po odbudowie. Lata 60. i obecne.
Zdania na temat tej odbudowy są mocno podzielone. Odtworzona bryła nie do końca odwzorowuje przedwojenne proporcje a użyte materiały sprawiają, że “zabytek” wygląda sztucznie. Co więcej, współczesne wnętrza mają typowy podział pięter, natomiast w pałacu mieściły się sale balowe, sale obrad itd., w których wysokość sufitów była większa. Efekt? Niektóre z pięter wypadają w połowie wysokich okien, co można zauważyć przyglądając się fasadzie. Jednakże jaki by ten budynek nie był, wizualnie pasuje do placu Teatralnego i poprzez odbudowę pierzei przywrócono mu historyczny wygląd i formę.
Spodobał Ci się ten temat? Znajdziesz u nas więcej historii związanych z polskimi zabytkami! To może Cię zainteresować:
– PERŁA WARSZAWSKIEGO KLASYCYZMU – PAŁAC NA WYSPIE W ŁAZIENKACH KRÓLEWSKICH
– PAŁAC BLANKA W WARSZAWIE – REZYDENCJA STOŁECZNEJ BURŻUAZJI
– UTRACONE ZABYTKI: KOŚCIÓŁ PW. ŚW. ALEKSANDRA NA PLACU TRZECH KRZYŻY W WARSZAWIE
Czytaj też: Warszawa | Zabytek | Architektura
Temat: Pałac Jabłonowskich w Warszawie: odbudowa po latach
Źródła: wikipedia.pl, fotopolska.eu, NAC, polskiezabytki.pl, krajoznawcy.info.pl, domena publiczna, tonzp.dziedzictwowizualne
