Pałac Kultury Zagłębia to jeden z najważniejszych przykładów architektury socrealistycznej w regionie, zaprojektowany przez wybitnego architekta Zbigniewa Rzepeckiego. Jego monumentalna bryła stanowi drugi pod względem wielkości zabytek socrealizmu w Polsce, ustępując jedynie warszawskiemu Pałacowi Kultury i Nauki.
Idea budowy domu kultury w Dąbrowie Górniczej zrodziła się już w 1945 roku z inicjatywy generała Aleksandra Zawadzkiego, ówczesnego wojewody śląsko-dąbrowskiego. Projekt autorstwa Zbigniewa Rzepeckiego powstał kilka lat później, a w 1949 roku powołano Komitet Budowy Domu Kultury. Prace, realizowane przez Zjednoczenie Budownictwa Miejskiego w Sosnowcu, rozpoczęły się w maju 1951 roku. Środki finansowe pochodziły z budżetu państwa, związków zawodowych, a także od mieszkańców miasta i działań społecznych.
Rok 1969. Źródło: Muzeum Miejskie „Sztygarka” w Dąbrowie Górniczej
Oficjalne otwarcie gmachu, nazwanego wówczas Domem Kultury Zagłębia, odbyło się 11 stycznia 1958 roku. Od tamtej pory budynek pełnił rolę najważniejszego centrum kulturalno-oświatowego w mieście. W 1992 roku obiekt przemianowano na Dąbrowski Pałac Kultury, a na przestrzeni lat był on wielokrotnie modernizowany. Największa renowacja miała miejsce w latach 2011–2014, kiedy to odnowiono elewację i wnętrza, w tym sztukaterie, boazerie oraz zabytkowe parkiety, a także zaadaptowano poddasze na nowe pomieszczenia.
Budynek zlokalizowany jest w centrum miasta, przy placu Wolności. Został wzniesiony na symetrycznym planie, z głównym korpusem w kształcie prostokąta i bocznymi skrzydłami. Ceglana fasada wykończona klinkierem i piaskowcem podkreśla monumentalność budynku, którego bryła osadzona jest na boniowanym cokole.
Główna fasada południowa wyróżnia się trzema trzykondygnacyjnymi korpusami. Środkowy, wysunięty do przodu, poprzedzony jest schodami prowadzącymi do pięciu wejść, zdobionych geometrycznymi kutymi motywami w drewnianych drzwiach. Nad nimi znajduje się portyk wsparty na czterech podwójnych filarach z ozdobnymi kapitelami. Wieńcząca fasadę balustrada oraz napis „KULTURZE I SZTUCE” podkreślają reprezentacyjny charakter budynku.
Boczne skrzydła budynku są symetryczne i harmonijnie zaprojektowane. Ich fasady, ozdobione oknami o geometrycznych podziałach i kamiennymi detalami, nadają całości spójności i monumentalności. Elewacje boczne i tylne zachowują podobny rytm i proporcje, co podkreśla socrealistyczny styl gmachu.
Wnętrze Pałacu Kultury Zagłębia imponuje bogatym wystrojem, w którym dominują marmoryzacje, ceramiczne okładziny ścian i sztukaterie. Przestronne korytarze zdobią kolumny i ornamentyka, a największą atrakcją jest sala widowiskowa na około 700 miejsc, wyposażona w obrotową scenę i zaplecze. Dodatkowo w budynku znajduje się sala kinowa na 88 osób, a także pomieszczenia przeznaczone na galerie, pracownie plastyczne, teatr oraz kawiarnię.
Pałac Kultury Zagłębia zachował do dzisiaj swoją historyczną wartość, będąc ikoną polskiego socrealizmu i jednym z najważniejszych punktów na mapie kulturalnej Dąbrowy Górniczej i okolic.
Źródło: zabytek.pl, palac.art.pl
Czytaj też: Zabytek | Socrealizm| Architektura PRL | Architektura w Polsce | whiteMAD na Instagramie
