Pałac w Kozłówce to niezwykły zabytek, który zachwyca swoją architekturą i bogatą historią. Zespół pałacowo-parkowy rodziny Zamoyskich znajduje się w północnej części województwa lubelskiego, zaledwie 9 km na zachód od Lubartowa i około 2 km na południowy wschód od miasta Kamionka. Dziś pałac jest siedzibą Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, a na południu miejscowości rozciąga się Kozłowiecki Park Krajobrazowy. W 2007 roku zespół pałacowo-parkowy został wpisany na listę Pomników historii, co podkreśla jego wyjątkowe znaczenie.
Historia i architektura
Pałac został zbudowany w latach 1736-1742 przez wojewodę chełmińskiego Michała Bielińskiego, a jego projekt przypisywany jest włoskiemu architektowi Józefowi II Fontanie. Budynek realizuje barokowy schemat entre cour et jardin, czyli koncepcję założenia pałacowego o osiowym, symetrycznym układzie, w którym korpus główny pałacu i skrzydła ujmują z trzech stron reprezentacyjny dziedziniec . Od 1799 roku aż do 1944 roku pałac należał do rodziny Zamoyskich. Największy rozkwit nastąpił za czasów Konstantego Zamoyskiego, który przekształcił go w swoją główną rezydencję.
Fot. Łukasz Bakuła, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Pod koniec XIX wieku rozpoczęto przebudowę pałacu, która trwała do 1914 roku. W tym czasie dodano okazały portyk kolumnowy od frontu oraz wspaniały taras od strony ogrodu (zburzony po II wojnie światowej). Bryłę główną ujęto wysokimi wieżami, a wnętrza pałacu zyskały nowe, bogate dekoracje. Jan Heurich (młodszy) zaprojektował plafony w stylu regencji i rokoka, nadając wnętrzom pałacu wyjątkowy charakter.
Zbiory i wyposażenie
Wnętrza pałacu wypełniły się znakomitymi kopiami starych mebli i obrazów, z dominującymi portretami rodzinnymi oraz wizerunkami znakomitości związanych z rodem Zamoyskich. W 1903 roku, po wieloletnich staraniach, car Mikołaj II ustanowił ordynację kozłowiecką, co oznaczało, że majątek ten nie podlegał podziałowi i był dziedziczony przez najstarszego syna.
Wydarzenia XX wieku
W 1928 roku w ogrodach otaczających pałac odbył się obóz szkoleniowy polskiej reprezentacji gimnastycznej na Letnie Igrzyska Olimpijskie w Amsterdamie, zorganizowany przez Adama Michała Zamoyskiego. W czasie II wojny światowej pałac został zajęty przez Armię Czerwoną, a jego wyposażenie, mimo trudnych czasów, przetrwało dzięki staraniom lokalnych mieszkańców.
Pałac Zamoyskich w latach 20. XX w. i dziś. Źródło: NAC – Narodowe Archiwum Cyfrowe www.nac.gov.pl/ i Robsuper, CC BY-SA 3.0, via Wikimedia Commons
Muzeum Zamoyskich
W 1944 roku pałac stał się własnością państwa. Zostało tu niedługo później utworzone muzeum (pierwsze w wyzwolonej spod okupacji niemieckiej Polsce), w 1954 roku przekształcone w Centralną Składnicę Muzealną Ministerstwa Kultury i Sztuki. W 1979 roku pałac znów stał się siedzibą muzeum, a od 1992 roku działa jako Muzeum Zamoyskich w Kozłówce. Wnętrza pałacu zachowały autentyczny wystrój z przełomu XIX i XX wieku, w tym neobarokowe i neoregencyjne plafony, piece z miśnieńskich kafli, marmurowe kominki oraz dębowe parkiety. Muzeum posiada również niezwykłą kolekcję malarstwa, mebli, rzeźb, luster, kobierców, porcelany, złoconych brązów i sreber.
Pałac w Kozłówce w latach 50. XX w. i obecnie. Źródło: Spotkania z Zabytkami i Łukasz Bakuła, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Galeria Sztuki Socrealizmu
W budynku dawnej powozowni znajduje się jedyna w Polsce Galeria Sztuki Socrealizmu, znana również jako „Muzeum Socrealizmu”. Zbiory galerii obejmują ponad 1600 rzeźb, rysunków, obrazów, grafik i plakatów z I połowy lat 50. XX wieku, autorstwa czołowych polskich artystów. Na zewnątrz można zobaczyć zdemontowane pomniki Bolesława Bieruta, Włodzimierza Lenina oraz Juliana Marchlewskiego. Podczas zwiedzania galerii, z głośników odtwarzane są przemówienia sekretarzy partii komunistycznej oraz pieśni, takie jak „Międzynarodówka”.
Pałac w Kozłówce w latach 50. XX w. i obecnie. Na starszym zdjęciu widać taras, zburzony niedługo po wykonaniu fotografii. Źródło: Spotkania z Zabytkami i Marek Mróz, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons
Unikalne dziedzictwo
Pałac w Kozłówce, ze swoją bogatą historią i wyjątkową architekturą, stanowi jedną z najważniejszych atrakcji turystycznych regionu. Autentyczność i doskonałe utrzymanie wnętrz pałacu czynią go miejscem niezwykle cennym zarówno w Polsce, jak i w Europie. To miejsce, gdzie historia spotyka się z pięknem architektury, tworząc niezapomniane doświadczenie dla każdego odwiedzającego.
Źródło: muzeumzamoyskich.pl, zabytek.pl
Czytaj też: Architektura | Zabytek | Pałac | Architektura w Polsce | Wille i rezydencje
