Lista informacyjna UNESCO jest swego rodzaju poczekalnią, która poprzedza wpis danego miejsca czy obiektu na właściwą listę. Obecnie w Polsce znajduje się pięć takich miejsc, które mają szansę zyskać ten prestiżowy status.
Lista Światowego Dziedzictwa UNESCO to zbiór miejsc na całym świecie, które zostały uznane za wyjątkowo ważne pod względem historycznym, kulturowym, naukowym lub przyrodniczym. Takie miejsca są objęte ochroną i promowane jako dziedzictwo całej ludzkości. Lista jest prowadzona przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury.
Wpis na listę UNESCO jest dużym wyróżnieniem. Obecnie w Polsce znajduje się szesnaście takich miejsc. Wśród nich są między innymi Stare Miasto w Krakowie, kopalnie soli w Wieliczce i Bochni, zamek krzyżacki w Malborku, drewniane kościoły w Małopolsce, Park Mużakowski, Stare Miasto w Zamościu, Puszcza Białowieska czy Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy.
Jest szansa, że liczba wyróżnionych miejsc w Polsce będzie większa. Pięć miejsc w Polsce jest wpisanych na listę informacyjną UNESCO (Tentative List). Tworzą ją obiekty proponowane do wpisu na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO przez konkretne państwo w okresie dziesięciu lat od daty zgłoszenia. Oto one:
Pienińska dolina Dunajca
To malowniczy odcinek doliny rzeki Dunajec, który przepływa przez Pieniny – pasmo górskie w południowej Polsce. To miejsce jest szczególnie znane z wyjątkowego krajobrazu, który tworzą strome wapienne skały, bujna roślinność oraz wijąca się rzeka. Najbardziej znanym fragmentem doliny jest Przełom Dunajca, gdzie rzeka przepływa przez wąwóz otoczony wysokimi skałami.
Kanał Augustowski
Kanał Augustowski jest unikalnym zabytkiem inżynierii wodnej. Kanał znajduje się w północno-wschodniej Polsce oraz częściowo w Białorusi. Zbudowany został w XIX wieku w celu połączenia rzek Biebrzy i Niemna, co miało umożliwić transport towarów do Bałtyku z pominięciem terenów kontrolowanych przez Prusy. Projektantem kanału był inżynier Ignacy Prądzyński. Dziś kanał jest ceniony ze względów historycznych i przyrodniczych.
Gdańsk – miasto wolności i pamięci
Miasto jest miejscem historycznym i symbolicznym. Historia Gdańska w kontekście walki o wolność sprawia, że miasto wpisano na listę informacyjną. Gdańsk odgrywał kluczową rolę w różnych okresach historycznych, od wybuchu II wojny światowej po walkę o prawa i demokrację w latach 80. XX wieku. Wpis na listę wskazuje też na architekturę miasta.
Modernistyczne Centrum Gdyni
Modernistyczna architektura Gdyni jest cennym przykładem wartości kulturowych i społecznych. Zabudowa przedstawia polską myśl architektoniczną i urbanistyczną w dwudziestoleciu międzywojennym. Modernizm w gdyńskim wydaniu odróżnia się od światowych, modernistycznych realizacji powstałych przed jak i po II wojnie światowej. Wyróżnikiem gdyńskiego modernizmu jest też lokalny kontekst – architektura nawiązuje do portu, krajobrazu i akcentuje morską symbolikę. Więcej o modernistycznych budynkach w Gdyni pisaliśmy TUTAJ.
Młyn Papierniczy w Dusznikach-Zdroju
Pierwsze wzmianki o młynie papierniczym w Dusznikach-Zdroju pochodzą z 1562 roku. Dawniej obiekt ten pełnił podwójną funkcję – zarówno jako zakład produkcji papieru, jak i rezydencja właścicieli, noszących szlacheckie tytuły. To właśnie dzięki temu wyjątkowemu połączeniu przemysłowego charakteru z urokami dworskiej architektury, budynek zyskał miano „szlacheckiego dworku”. Po II wojnie światowej w jego wnętrzach odkryto zespół polichromii na drewnie, datowanych na XVII i XVIII wiek – jedno z malowideł przedstawia scenę biblijną ukazującą kuszenie Józefa przez żonę Putyfara. Do oryginalnego młyna przynależy także drewniana suszarnia, wzniesiona około 1749 roku, oraz reprezentacyjny pawilon wejściowy z XVII wieku. Wpisu na Listę informacyjną dokonano w ramach całej grupy budynków. Europejskie Młyny Papiernicze są świadectwem dziedzictwa kontynentu i przypominają o prymacie kontynentu w przemyśle papieru czerpanego od XVI wieku. Są to młyny: w Dusznikach-Zdroju (Polska), Velkych Losinach (Czechy), Capellades (Hiszpania), Homburgu (Niemcy), Niederzwönitz (Niemcy) i Pescii (Włochy).
Co dalej? Po wpisaniu na Listę informacyjną UNESCO kolejnym krokiem jest przygotowanie aplikacji o ocenę wstępną. W przypadku Młynów Papierniczych Polska, jako lider projektu, pod kierunkiem profesora Bogusława Szmygina i dr hab. Macieja Szymczyka, opracowała wstępną analizę porównawczą zgłoszonych młynów. Specjalnie przygotowany formularz, zawierający wszystkie elementy przyszłej nominacji, zostanie przesłany do Centrum Światowego Dziedzictwa do 15 września 2025 roku. Doradcze organy UNESCO będą miały rok na przegląd dokumentacji, po czym przekazują swoją ocenę do Sekretariatu UNESCO oraz wszystkim stroną zaangażowanym w projekt. Przy pozytywnej ocenie strony przystąpią do opracowania pełnej aplikacji, która trafi do oceny Komitetu Światowego Dziedzictwa. Podobną ścieżkę będą musiały przejść inni polscy kandydaci.
źródło: Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (www.gov.pl/web/kultura)
Czytaj też: Zabytek | Historia | Renowacja | Park | Muzeum | Drewno | Kultura | whiteMAD na Instagramie
